काठमाडाैं। विश्व चाँदी बजारले २०२४ मा लगातार चौथो वर्ष घाटा ब्यहाेर्दै महत्त्वपूर्ण मोड पार गरेको छ। द सिल्भर इन्स्टिच्युटका लागि मेटल्स फोकसले तयार पारेको विश्व चाँदी सर्वेक्षण २०२५ अनुसार, यस धातुको बजारमा १४८.९ मिलियन औंस अर्थात् ४,६३२ मेट्रिक टनको घाटा देखिएको छ, जुन विश्व आपूर्तिको १५ प्रतिशत बराबर छ। यद्यपि यो घाटा अघिल्लो वर्षको तुलनामा २६ प्रतिशतले कम भएको छ।
चाँदीको मूल्य प्रदर्शनका हिसाबले २०२४ असाधारण रूपमा सफल वर्ष मानिएको छ। वार्षिक औसत मूल्य २१ प्रतिशतले बढेर २०१२ पछिकै उच्चतम स्तरमा पुगेको छ। यस मूल्य वृद्धिको मुख्य कारण अनुकूल आर्थिक र भूराजनीतिक परिस्थिति रहेको छ, जसमा अमेरिकी मौद्रिक नीतिमा आएको परिवर्तन र विश्वव्यापी भूराजनीतिक अस्थिरता समावेश छ।
आपूर्ति पक्षको विस्तृत चित्रण
२०२४ मा कुल चाँदी आपूर्ति २ प्रतिशतले वृद्धि भएको छ। विश्वव्यापी खानी उत्पादन ०.९ प्रतिशतले बढेर ८१९.७ मिलियन औंस पुगेको छ। सबैभन्दा ठूलो आपूर्ति स्रोत सीसा र जस्ता खानीबाट प्राप्त चाँदी नै रहे तापनि यसको उत्पादन स्थिर रह्यो। सुन खानीबाट प्राप्त चाँदीमा भने उल्लेखनीय वृद्धि देखियो - १२ प्रतिशत अथवा १३.९ मिलियन औंसको वृद्धि, जसको मुख्य कारण मेक्सिकोको पेनास्किटो खानी पूर्ण उत्पादनमा फर्किनु रहेको छ।
पुनःप्रशोधनको क्षेत्रमा महत्त्वपूर्ण प्रगति देखिएको छ। ६ प्रतिशतको वृद्धिसँगै १९३.९ मिलियन औंस पुगेर १२ वर्षको उच्चतम स्तरमा पुगेको छ। औद्योगिक स्क्र्यापबाट सबैभन्दा ठूलो मात्रामा वृद्धि आएको छ। चाँदीका भाँडाकुँडाको पुनःप्रशोधनमा ११ प्रतिशतको सबैभन्दा ठूलो प्रतिशत वृद्धि देखियो, जसको कारण उच्च मूल्य र पश्चिमी बजारहरूमा जीवनयापनको बढ्दो खर्च रहेको छ।
मागको नयाँ आयाम
कुल माग ३ प्रतिशतले घटेर १,१६४.१ मिलियन औंस पुगे तापनि औद्योगिक मागले नयाँ कीर्तिमान स्थापना गरेको छ। औद्योगिक उपयोग ४ प्रतिशतले बढेर ६८०.५ मिलियन औंसको रेकर्ड उच्चतामा पुगेको छ। विद्युतीय र इलेक्ट्रोनिक्स क्षेत्रको माग ४६०.५ मिलियन औंसको कीर्तिमानी उचाइमा पुगेको छ, जसमा हरित अर्थतन्त्र र कृत्रिम बुद्धिमत्तासँग जोडिएका अनुप्रयोगहरूको महत्त्वपूर्ण योगदान छ।
फोटोभोल्टाइक क्षेत्रमा १९७.६ मिलियन औंसको माग रह्यो, जुन चीनमा २७८ गिगावाटको रेकर्ड नयाँ क्षमता थपिनुको परिणाम हो। तर भौतिक लगानीमा भने उल्लेखनीय गिरावट आएको छ। सिक्का र बारको माग २२ प्रतिशतले घटेर पाँच वर्षको न्यूनतम १९०.९ मिलियन औंसमा झरेको छ। यो गिरावट सबैभन्दा तीव्र अमेरिकामा देखियो - ४६ प्रतिशतको कमी, जसको कारण निर्वाचन परिणामप्रति लगानीकर्ताको प्रतिक्रिया र बजार संतृप्ति रहेको बताइएको छ।
भारत भने एक महत्त्वपूर्ण अपवाद बन्यो, जहाँ सिक्का र बारको माग २१ प्रतिशतले बढेर २०१५ पछिकै उच्चतममा पुग्यो। यसका कारण सकारात्मक मूल्य अपेक्षा र जुलाईमा आयात शुल्क कटौती रहेका छन्। एक्सचेन्ज ट्रेडेड उत्पादनहरूले तीन वर्षपछि पहिलो पटक वार्षिक वृद्धि देखाए, जसमा कुल होल्डिङ ६.३ प्रतिशतले बढेर २०२४ को अन्त्यसम्म १,०३८ मिलियन औंस पुग्यो।
कर्पोरेट गतिविधि र बजार विकास
२०२४ मा विलय तथा अधिग्रहणको क्षेत्रमा उल्लेखनीय सक्रियता देखियो। २००६ पछिकै उच्चतम ३२ वटा सम्झौता भए, जसको कुल मूल्य ३ अर्ब डलर रह्यो। प्रमुख कारोबारमा कोउर माइनिङले सिल्भरक्रेस्ट मेटल्सलाई १.५ अर्ब डलरमा र फर्स्ट म्याजेस्टिक सिल्भरले गाटोस सिल्भरसँग ८९३ मिलियन डलरको विलय समावेश छ। विश्वव्यापी उत्पादक हेज बुक ४९ प्रतिशतले घटेर दशकौंको न्यूनतम ४.५ मिलियन औंसमा झरेको छ।
अमेरिकी ट्यारिफको चिन्ताले डिसेम्बरमा एक्सचेन्ज-फर-फिजिकल प्रिमियममा तीव्र वृद्धि ल्यायो। यस विकृतिले लन्डन भल्टबाट सीएमई डिपोजिटरीमा चाँदीको ठूलो परिमाणमा ढुवानी भयो, जसले गर्दा मार्च २०२५ को अन्त्यसम्म सीएमई स्टक रेकर्ड उच्चतामा पुग्यो।
२०२५ को दृष्टिकोण
२०२५ का लागि लगातार पाँचौं वर्ष घाटाको पूर्वानुमान गरिएको छ, यद्यपि यो अलि सानो हुने अपेक्षा छ। कुल आपूर्ति २ प्रतिशतले बढ्ने र खानी उत्पादन १.९ प्रतिशतले बढेर ८३५ मिलियन औंस पुग्ने अनुमान छ, जसमा मेक्सिकन उत्पादनको अपेक्षित वृद्धि मुख्य चालक हुनेछ। पुनःप्रशोधन लगभग स्थिर रहने अपेक्षा गरिएको छ।
कुल माग १ प्रतिशतले घट्ने पूर्वानुमान छ। औद्योगिक उत्पादन ०.५ प्रतिशतको मामूली गिरावटसहित ६७७.४ मिलियन औंसमा ऐतिहासिक उच्च स्तरमै रहने अपेक्षा छ। गहना उत्पादन ६ प्रतिशतले घटेर १९६.२ मिलियन औंसमा झर्ने अनुमान छ, जसको मुख्य कारण भारतमा मूल्यजन्य घाटा हुनेछ। चाँदीका भाँडाकुँडाको माग १५ प्रतिशतको ठूलो गिरावटको सामना गर्ने पूर्वानुमान छ।
सिक्का र नेट बार माग दुई वर्षको कमजोरीपछि आंशिक रूपमा सुधार हुँदै ७ प्रतिशतले बढेर २०४.४ मिलियन औंस पुग्ने प्रक्षेपण छ। एक्सचेन्ज ट्रेडेड उत्पादनहरूमा यस वर्ष थप ७० मिलियन औंसको वृद्धि अपेक्षित छ।
चाँदी बजारको यो विश्लेषणले औद्योगिक मागको निरन्तर वृद्धि र हरित प्रविधिमा यसको बढ्दो महत्त्वलाई उजागर गर्छ। निरन्तर घाटाका बावजुद बजारले स्थिरता कायम राखेको छ र भविष्यमा मूल्यमा थप वृद्धिको सम्भावना देखिन्छ। तर यसका लागि माथिल्लो स्तरको स्टक घट्नुपर्ने र सुनको तुलनामा चाँदीको प्रदर्शन सुधार हुनुपर्ने आवश्यकता छ।
