काठमाडाैं। नेपाल राष्ट्र बैंकका गभर्नर डा. विश्वनाथ पौडेलले सूचना प्रविधि क्षेत्रका लागि ल्याइएका नीतिगत सुधारहरूलाई ऐतिहासिक भन्दै युवा उद्यमीहरूलाई निर्भीक भएर विश्व बजारमा प्रतिस्पर्धा गर्न आह्वान गरेका छन्।सामाजिक सञ्जालमार्फत गभर्नर पौडेलले गएको केही वर्षमा भएका सुधारहरूले नेपाली सूचना प्रविधि क्षेत्रमा अभूतपूर्व परिवर्तन ल्याएको उल्लेख गर्दै यी सुधारहरूले मुलुकको आर्थिक रूपान्तरणमा दूरगामी असर पार्ने बताएका छन्।
गभर्नर पौडेलले अर्थमन्त्रालयले गरेका विभिन्न सुधारहरू कार्यान्वयनमा आएपछि सूचना प्रविधि क्षेत्रमा देखिएको वृद्धिलाई उल्लेखनीय प्रगति भएकाे बताएका छन्। उनले कम्पनी दर्ता प्रक्रिया सहज बनाउने, प्रत्यक्ष वैदेशिक लगानीमा सीमा संशोधन गर्ने र करको दरलाई विश्वसनीय तुल्याउने जस्ता सुधारहरूको आंशिक फलस्वरूप मात्रै दुई वर्षअघि करिब ४० वटा मात्र वैदेशिक लगानीमा सञ्चालित सूचना प्रविधि कम्पनी खुलेकोमा एक वर्षअघि मात्रै करिब ४ सय कम्पनी खुलेका छन्। यो संख्या एकै वर्षमा दशगुणा बढेको हो, जुन नेपालको सूचना प्रविधि इतिहासमै अभूतपूर्व मानिन्छ।
राष्ट्र बैंकको नेतृत्वमा आएपछि गभर्नर पौडेलले यी सुधारहरूभन्दा अझ अगाडि बढेर नेपाली निर्यातकर्ता कम्पनीहरूलाई विदेशमा एक मिलियन अमेरिकी डलरसम्म लगानी गर्न अनुमति दिएको जानकारी दिएका छन्। यो रकम नेपाली मुद्रामा करिब १३ करोड रुपैयाँ बराबर हुन्छ। यसअघि नेपाली कम्पनीहरूलाई विदेशमा लगानी गर्न कडा प्रतिबन्ध थियो। अझ उल्लेखनीय कुरा के छ भने हाल निर्यात नगरेका कम्पनीहरूलाई पनि २० हजार अमेरिकी डलर अर्थात् करिब २६ लाख रुपैयाँसम्म लगानी गर्न अनुमति दिइएको छ। यसले साना र मझौला सूचना प्रविधि कम्पनीहरूलाई पनि अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा विस्तार गर्ने अवसर प्रदान गरेको छ।
गभर्नर पौडेलले यी सीमाहरू स्थिर नभई नतिजा हेरेर संशोधन गर्दै जाने सबैलाई विश्वास दिलाएका छन्। यसले निर्यातकर्ता कम्पनीहरूलाई भविष्यमा अझ बढी स्वतन्त्रता र सुविधा मिल्ने संकेत गरेको छ। वैदेशिक लगानीकर्ताहरूले लामो कागजी कारबाही र जटिल प्रक्रियाको गुनासो गर्दै आएको सन्दर्भमा राष्ट्र बैंकले महत्त्वपूर्ण निर्णय गरेको छ। अब नाफा स्वदेश फिर्ता लैजान राष्ट्र बैंकको स्वीकृति लिनु नपर्ने व्यवस्था गरिएको छ। यसअघि वैदेशिक कम्पनीहरूले नेपालमा कमाएको नाफा आफ्नो देश लैजान राष्ट्र बैंकबाट स्वीकृति लिनुपर्ने जटिल प्रक्रिया थियो, जसले धेरै लगानीकर्ताहरूलाई निरुत्साहित बनाउने गर्दथ्यो। यो प्रक्रिया सहज बनाइएपछि वैदेशिक लगानीको वातावरण अझ अनुकूल बनेको छ।
गभर्नर पौडेलले यी पहलहरूको महत्त्व बुझाउँदै सन् २०२१ मै वैदेशिक लगानी गर्न कडा प्रतिबन्ध लगाइएको मुलुकमा भएका यी सुधारहरू साधारण देखिए पनि दूरगामी असर पार्ने प्रकृतिका छन्। त्यतिबेला नेपालको वैदेशिक मुद्रा सञ्चिति संकटग्रस्त थियो र सरकारले विदेशी मुद्रा बचत गर्न विभिन्न क्षेत्रमा कडा प्रतिबन्ध लगाएको थियो। त्यस अवस्थाबाट केही वर्षमै वैदेशिक लगानीलाई खुला गर्नु र नेपाली कम्पनीहरूलाई विदेशमा लगानी गर्न अनुमति दिनु नेपालको आर्थिक इतिहासमा महत्त्वपूर्ण उपलब्धि मानिएको छ।
मुलुकलाई हुने फाइदाहरू
यी सुधारहरूले नेपाललाई बहुआयामिक फाइदा पुर्याउने विश्लेषकहरूले बताएका छन्। पहिलो, वैदेशिक लगानी बढेपछि देशमा रोजगारी सिर्जना हुन्छ र युवा जनशक्ति देश छोडेर जानुपर्ने बाध्यता कम हुन्छ। दोस्रो, प्रत्यक्ष वैदेशिक लगानीसँगै विदेशी प्रविधि र व्यवस्थापकीय ज्ञान स्वदेश आउँछ, जसले नेपाली कम्पनीहरूको क्षमता विकास हुन्छ। तेस्रो, निर्यात बढ्दै जाँदा वैदेशिक मुद्रा आर्जन हुन्छ र देशको भुक्तानी सन्तुलनमा सुधार आउँछ। चौथो, करको दर विश्वसनीय भएपछि सरकारको राजस्व वृद्धि हुन्छ। पाँचौं, नेपाली उत्पादनहरू विश्व बजारमा पुग्दा मुलुकको छवि सुधार हुन्छ र नेपाल प्रविधिमैत्री राष्ट्रका रूपमा चिनिन थाल्छ।
सूचना प्रविधि कम्पनीहरूलाई हुने लाभ
नेपाली सूचना प्रविधि कम्पनीहरूका लागि यी सुधारहरू वरदान सरह छन्। पहिले नेपाली कम्पनीहरू घरेलु बजारमा मात्र सीमित थिए र विश्व बजारमा विस्तार गर्न चाहँदा वित्तीय अड्चनहरू थिए। अब एक मिलियन डलरसम्म विदेशमा लगानी गर्न पाएपछि यी कम्पनीहरूले विदेशमा कार्यालय खोल्न, स्थानीय प्रतिभा भर्ना गर्न र प्रत्यक्ष रूपमा विश्व बजारमा प्रतिस्पर्धा गर्न सक्छन्। यसअघि भारत, अमेरिका वा युरोपमा सेवा विस्तार गर्न चाहने नेपाली कम्पनीहरू कानुनी अड्चनका कारण असफल हुन्थे। अब यो बाधा हटेपछि नेपाली उत्पादन र सेवा सिधै अन्तर्राष्ट्रिय ग्राहकहरूसम्म पुग्न सक्छन्।
विशेष गरी सफ्टवेयर विकास, मोबाइल एप निर्माण, डिजिटल मार्केटिङ, कृत्रिम बुद्धिमत्ता र साइबर सुरक्षाजस्ता क्षेत्रमा काम गर्ने नेपाली कम्पनीहरूले अब सिलिकन भ्यालीका कम्पनीहरूसँग सिधै प्रतिस्पर्धा गर्न सक्ने अवस्था आएको छ। नाफा स्वदेश फिर्ता लैजान सहज प्रक्रिया भएपछि वैदेशिक साझेदारहरूले पनि नेपाली कम्पनीमा लगानी गर्न उत्साहित हुने देखिन्छ। यसले नेपाली स्टार्टअपहरूलाई विदेशी लगानी जुटाउन सहज हुनेछ।
गभर्नर पौडेलले युवा उद्यमीहरूलाई सम्बोधन गर्दै भने "अब ढुक्क भएर नयाँ उत्पादन निकाल्नुहोस्, विश्व बजारमा आँखा लगाउनुहोस्। पखेटा फैलाउनुहोस्, मेहनत गर्नुहोस्, नेपालबाटै जित्नलाई संसार हुनेछ।" उनले बैंकिङ क्षेत्रले युवा उद्यमीहरूको विस्तारमा सधैं साथ दिने प्रतिबद्धता पनि व्यक्त गरेका छन्। यसले नेपाली युवाहरूलाई विदेश पलायन नभएर स्वदेशमै रहेर उद्यमशीलता विकास गर्न प्रोत्साहित गर्ने अपेक्षा गरिएको छ। उनको यो आह्वानले नेपाली सूचना प्रविधि क्षेत्रमा काम गरिरहेका हजारौं युवाहरूमा नयाँ उत्साह र आत्मविश्वास जगाएको छ। धेरै युवा उद्यमीहरूले सामाजिक सञ्जालमार्फत यो नीतिगत सुधारको स्वागत गर्दै अब आफ्ना उत्पादनहरू विश्व बजारमा लैजाने संकल्प व्यक्त गरेका छन्।
चुनौतीहरू र अगाडिको बाटो
यद्यपि यी सुधारहरू महत्त्वपूर्ण छन् तर अझै धेरै काम बाँकी रहेको विज्ञहरूले औंल्याएका छन्। नेपालमा दक्ष जनशक्तिको अभाव, इन्टरनेटको गति र गुणस्तरमा समस्या, विद्युत् आपूर्तिमा अनियमितता र कानुनी संरचनामा अस्पष्टता जस्ता समस्याहरू अझै विद्यमान छन्। यी समस्याहरू समाधान गर्न सरकार, निजी क्षेत्र र शिक्षा संस्थाहरूबीच समन्वय आवश्यक छ। तथापि, गभर्नर पौडेलको नेतृत्वमा राष्ट्र बैंकले देखाएको साहस र दूरदर्शिताले नेपाली सूचना प्रविधि क्षेत्रको भविष्य उज्ज्वल बनाएको निश्चित छ।
समग्रमा भन्दा, नेपाल राष्ट्र बैंकले गरेका यी नीतिगत सुधारहरूले नेपाली सूचना प्रविधि क्षेत्रमा नयाँ युगको सूत्रपात गरेको छ। अब नेपाली युवाहरूले स्वदेशमै बसेर विश्वस्तरीय उत्पादन र सेवा सिर्जना गर्न सक्ने वातावरण बनेको छ। यदि यो गति कायम रह्यो र थप सुधारहरू जारी रहे भने नेपाल दक्षिण एसियाको सूचना प्रविधि केन्द्रका रूपमा स्थापित हुन सक्ने सम्भावना देखिएको छ।
-1767073534.jpg)
-1766999948.jpeg)
