काठमाडौं। दसैं सकिएपछि हरेक वर्ष नेपालीहरू देशका प्रमुख पर्यटकीय क्षेत्रमा घुम्न जाने परम्परा छ। पोखरा, चितवन, लुम्बिनी, नागरकोट लगायतका गन्तव्यहरू परिवारसहित घुम्न जानेहरूको प्रमुख रोजाइमा पर्दै आएका छन्। तर, यसपटक दशमी टीका सकिने बित्तिकै असाेज १७ देखि देशका विभिन्न भागमा आएको विनाशकारी बाढी र पहिरोले यो परम्पराकै कम्मर भाँचिदियो।
दसैंको मुख्य दिन बिहीबार साँझदेखि नै देशका पूर्वी र मध्य क्षेत्रमा अविरल वर्षा सुरु भयो, र शुक्रबारदेखि शनिबारसम्म लगातार वर्षासँगै बाढी र पहिरोले कम्तीमा ४७ जनाको ज्यान लियो। सबैभन्दा धेरै क्षति पूर्वी इलाम जिल्लामा भयो, जहाँ एकै ठाउँमा ३५ जनाको मृत्यु भएको छ।
दसैंको मुख्य दिन बिहीबारमा लाखौं नेपालीहरू आफ्नो गाउँघरबाट टीका लगाएर काठमाडौं र अन्य सहरहरूमा फर्कँदै थिए। त्यसैमा घुम्न जाने तयारीमा रहेकाहरूको सबै योजना अलपत्र पर्यो। २०२४ मा नेपालमा कुल ११ लाख ४७ हजार ५६७ विदेशी पर्यटक आएका थिए, जुन २०२३ को तुलनामा १३.१ प्रतिशतले बढी हो। अक्टोबर २०२४ मा मात्रै १ लाख २४ हजार ३९३ पर्यटक नेपाल आएका थिए।
अक्टोबर महिना नेपालको लागि पर्यटनको उत्कृष्ट समय हो - राम्रो मौसम, ट्रेकिङको उत्तम समय र दसैं-तिहार जस्ता चाडपर्वहरूका कारण। दसैं र तिहारको समयमा धेरै होटल र होमस्टेहरूले विशेष चाडपर्व भोजन र कार्यक्रमहरू आयोजना गरेर पर्यटकहरूलाई नेपाली संस्कृतिको अनुभव गराउँदै आएका छन्।
यस्तो मौकामा आन्तरिक पर्यटकहरू पनि ठूलो संख्यामा घुम्न निस्कन्थे। विशेषगरी अक्टोबर चाडपर्वको समय भएकाले स्थानीय पर्यटकहरू नागरकोट, धुलिखेल र पोखरा जस्ता ठाउँहरूमा परिवारसहित घुम्न जान्थे।
यसपालि अर्को आपत् - बाढी
नेपाल सरकारले असाेज १९ र २० लाई सार्वजनिक बिदा घोषणा गर्यो (२० गतेकाे फिर्ता भइसकेकाे छ) ताकि उद्धार र राहत कार्य सहज होस्। प्रमुख राजमार्गहरू बन्द भए, आरनिको राजमार्ग र बीपी राजमार्गका खण्डहरू पहिरोले अवरुद्ध भए। आन्तरिक उडानहरू स्थगित गरियो र काठमाडौंको त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलबाट अन्तर्राष्ट्रिय उडानहरूमा पनि अस्थायी ढिलाइ भयो।
यसले होटल र पर्यटन व्यवसायीहरूलाई ठूलो धक्का दियो। असाेज महिना होटलहरूका लागि 'सिजन' हो - दसैंपछि घुम्न निस्कनेहरूबाट राम्रै आम्दानी हुन्छ। तर यसपालि बुकिङ रद्द भयो, पर्यटकहरू घरमै थन्किए र होटलहरू सुनसान बने।
एक वर्षभित्रै बारम्बार प्राकृतिक प्रकोपले मुलुकको पर्यटन क्षेत्रलाई निरन्तर प्रहार गरिरहेको छ। सेप्टेम्बर २०२४ को बाढीमा काठमाडौं उपत्यकामा मात्र २४० देखि ३२२.२ मिलिमिटर वर्षा भएको थियो, जुन १९७० पछिको सबैभन्दा धेरै वर्षा हो। पर्यटन क्षेत्रको पुनरुत्थानका लागि तत्काल सडक पूर्वाधार मर्मत, पर्यटकहरूको सुरक्षा सुनिश्चित गर्ने र विपद् व्यवस्थापनमा दीर्घकालीन योजना आवश्यक छ। होटल व्यवसायीहरूले गुमाएको सिजनल आम्दानी भर्न सरकारी सहयोग र विशेष प्याकेजहरू पनि जरुरी छन्।
नेपाल सरकारले २०२३-२०३२ लाई 'नेपाल पर्यटन दशक' घोषणा गरेको छ र अर्को १० वर्षमा ३५ लाख पर्यटक ल्याउने लक्ष्य राखेको छ। तर यो लक्ष्य हासिल गर्न बारम्बार आउने प्राकृतिक प्रकोपसँग लड्न सक्ने क्षमता विकास गर्नुपर्ने देखिन्छ। दसैंको रमझम, घुम्ने उत्साह र होटल व्यवसायीको आशा - सबै यसपालि बाढीको पानीमा बगे।
