काठमाडौं। विश्वव्यापी चिनी रहित चकलेट बजारले उल्लेखनीय वृद्धि हासिल गर्दै २०२४ मा २.४८ अर्ब अमेरिकी डलरको बिक्री हासिल गरेको छ भने २०३५ सम्ममा यो बजार ५ अर्ब डलर नाघ्ने अनुमान गरिएको एक प्रतिवेदनले देखाएको छ। यो उल्लेखनीय वृद्धि उपभोक्ता व्यवहारमा आएको ठूलो परिवर्तनको संकेत हो, जहाँ स्वास्थ्य सचेत उपभोक्ताहरूले परम्परागत चकलेटको सट्टा चिनी रहित विकल्पहरूलाई प्राथमिकता दिन थालेका छन्।
प्रतिवेदन अनुसार, विश्वका सहरी क्षेत्रमा चकलेट किन्ने ४२ प्रतिशतभन्दा बढी उपभोक्ता अब स्वास्थ्य सचेत भएका छन्। यसले गर्दा उत्पादकहरू परम्परागत चकलेट बारलाई चिनी रहित संस्करणमा पुनर्निर्माण गर्न बाध्य भएका छन्। नयाँ उत्पादनको ५८ प्रतिशतभन्दा बढी बिरुवामा आधारित मिठाई प्रयोग भइरहेको छ। २०२४ मा मात्रै प्रिमियम चकलेट लन्चको ३० प्रतिशतभन्दा बढी चिनी रहित श्रेणीको रहेको र विश्वभर एक हजार २०० नयाँ उत्पादन प्रस्तुत गरिएको प्रतिवेदनले उल्लेख गरेको छ।
विश्वव्यापी रूपमा ५३ करोड ७० लाखभन्दा बढी मानिसहरू मधुमेह रोगबाट पीडित छन्, जुन यस बजार विस्तारको प्रमुख चालक शक्ति हो। अनुमानित ६८ प्रतिशत उपभोक्ताले आफ्नो चिनी सेवनलाई सक्रिय रूपमा निगरानी गरिरहेका छन्। बढ्दो स्वास्थ्य सचेत उपभोक्ता आधार र मधुमेह जनसंख्याको विस्तारले बजार वृद्धिलाई शक्ति दिइरहेको छ। विश्वभर ६३ प्रतिशत उपभोक्ताले तौल व्यवस्थापन र मधुमेह रोकथामका लागि चिनी रहित चकलेटलाई प्राथमिकता दिने गरेको प्रतिवेदनले जनाएको छ।
संयुक्त राज्य अमेरिकाले विश्वव्यापी चिनीरहित चकलेट बजारको लगभग ३७ प्रतिशत हिस्सा ओगटेको छ। २०२४ मा अमेरिकी खुद्रा बिक्री करिब ४८ करोड डलर पुगेको थियो। अमेरिकाभरि चार हजारभन्दा बढी खुद्रा आउटलेटले चिनी रहित कन्फेक्शनरीका लागि स्पेस छुट्याएका छन्। लगभग ५४ प्रतिशत अमेरिकी उपभोक्ताले स्वास्थ्य कारणले सक्रिय रूपमा चिनी रहित चकलेट छनोट गर्ने गरेको पाइएको छ।
युरोपले २०२४ मा विश्वव्यापी मात्राको लगभग ३९ प्रतिशत हिस्साको साथ क्षेत्रीय नेतृत्व गरिरहेको छ। युरोपेली चिनी रहित चकलेट बजार २०३४ सम्ममा ४२ करोड डलर पुग्ने अनुमान गरिएको छ, जुन ३४ दशमलव ६ प्रतिशत बजार हिस्सा हो। जर्मनीमा १४ करोड ५० लाख डलर, बेलायतमा १३ करोड ५० लाख डलर र फ्रान्समा ७ करोड डलरको बजार रहेको युरोपका प्रमुख बजारको रूपमा रहेका छन्।
एशियाली बजारमा द्रुत वृद्धि देखिएको छ, जसमा चीनको चिनी रहित चकलेट बजार २०२४ मा १७ करोड २ लाख डलर पुग्ने अनुमान गरिएकाे थियाे। एशियाली बजार २०३४ सम्ममा २२ करोड डलर पुग्ने र ७ दशमलव ८ प्रतिशत वार्षिक वृद्धि दरमा बढ्ने अनुमान छ। चीन, भारत, जापान र दक्षिण कोरिया एशियाका प्रमुख बजारको रूपमा उदाइरहेका छन्, जहाँ भारतको बजार ५ करोड डलर, जापानको ४ करोड डलर र दक्षिण कोरियाको ३ करोड डलर पुग्ने प्रक्षेपण गरिएको छ।
प्रिमियम चिनी रहित चकलेट खण्डले विश्वव्यापी कुल श्रेणी मात्राको लगभग ३१ प्रतिशत ओगटेको छ, जसले उच्च औसत इकाई मूल्य र ब्रान्डेड स्थिति प्रतिबिम्बित गर्दछ। कार्यात्मक चिनी रहित चकलेटहरू, जसमा प्रोटिन, कोलाजेन वा अन्य स्वास्थ्य सामग्रीहरू समृद्ध छन्, २०२३ देखि नयाँ लन्चको लगभग १८ प्रतिशत प्रतिनिधित्व गर्दछन्। २०२४ मा लन्च गरिएका २८ प्रतिशत नयाँ उत्पादनहरूमा कार्यात्मक सामग्रीहरू समावेश भएको प्रतिवेदनले जनाएको छ।
स्टेभिया, एरिथ्रिटोल र मोंक फ्रुट एक्स्ट्र्याक्ट जस्ता बिरुवामा आधारित मिठाईको प्रयोगले गति लिइरहेको छ। यी वैकल्पिक मिठाईहरू २०२४ मा लन्च गरिएका ५८ प्रतिशत नयाँ चिनी रहित बारहरूमा प्रयोग भएका छन्। तथापि, यी प्रिमियम मिठाईको लागत परम्परागत चिनीभन्दा प्रति किलोग्राम २० देखि ३५ प्रतिशत बढी छ, जसले निर्मातालाई उत्पादन लागत बढाउँछ। लगभग ४६ प्रतिशत निर्माताले प्रिमियम मिठाईकाे लागत उच्च भएकाले चुनाैती थपेकाे छ।
अनलाइन खुद्रा वा गैर-स्टोर आधारित वितरणले २०२४ मा विश्वव्यापी बिक्रीको लगभग २२ प्रतिशत ओगटेको छ र युवा, डिजिटल रूपमा प्रवीण उपभोक्ताबीच द्रुत रूपमा हिस्सा बढाइरहेको छ। गैर-स्टोर आधारित खण्ड २०३४ सम्ममा ५२ करोड डलर पुग्ने र ४३ प्रतिशत बजार हिस्सा कब्जा गर्ने अनुमान छ, जबकि स्टोर आधारित खण्डले ६९ करोड २० लाख डलरका साथै ५७ प्रतिशत हिस्सा राख्ने अपेक्षा गरिएको छ। परम्परागत खुद्रा बजारको महत्त्व कायमै रहे पनि डिजिटल माध्यमले तीव्र गतिमा विस्तार गरिरहेको यसैबाट देखिन्छ।
विश्वका शीर्ष पाँच निर्माताहरूले विश्वव्यापी बजारको ५४ प्रतिशत नियन्त्रण गर्छन्। प्रमुख कम्पनीमा लिन्ड्ट एण्ड स्प्रुङ्गली, हर्शी, गोडिभा चकलेटियर, रसेल स्टोभर र घिरारदेली चकलेट कम्पनी समावेश छन्। यी कम्पनीले निरन्तर नयाँ उत्पादन विकास र बजार विस्तारमा लगानी गरिरहेका छन्।
हालसालै भएका विकासमा जनवरी २०२५ मा लिन्ड्ट र स्प्रुङ्गलीले बजारमा शून्य-क्यालोरी मिठाई युक्त ८५ प्रतिशत डार्क चकलेट बार ल्याएका छन्। चकलेट बिक्री लगभग १४ प्रतिशतले बढाएको छ। अक्टोबर २०२४ मा हर्से कम्पनीले अमेरिका र क्यानडामा प्रति सर्भिङ १२ ग्राम प्रोटिन भएको आफ्नो पहिलो प्रोटिन-समृद्ध चिनी रहित चकलेट बार लन्च गरेको थियो, जसले तीन महिनाभित्र स्न्याक क्रसओभर खण्डको ५ प्रतिशत कब्जा गरेको छ।
अगस्ट २०२४ मा रसेल स्टोभरले दक्षिणपूर्व एशियामा आफ्नो ई-कमर्स फुटप्रिन्ट विस्तार गरेको थियो, जसको परिणामस्वरूप एक त्रैमासिकमा विश्वव्यापी चिनी रहित चकलेट मात्रामा ८ प्रतिशत वृद्धि भएको छ। मे २०२४ मा गोडिभा चोजोलेटरले युरोपमा मधुमेह उपभोक्तालाई लक्षित गरी स्टेभिया-मिठाई प्रालाइन जारी गरेको थियो, जसले विशेष खुद्रामा ब्रान्ड प्रवेश लगभग १२ प्रतिशतले बढाएको छ। फेब्रुअरी २०२३ मा घिरारदेल्लीले आफ्नो चिनी रहित चकलेट दायराका लागि पुन: प्रयोग गर्न मिल्ने कागजमा आधारित प्याकेजिङ लन्च गरेको थियो, जसले वार्षिक रूपमा प्लास्टिक प्रयोग लगभग १८ टनले घटाएको छ।
प्राविधिक प्रगतिको बावजुद, ३४ प्रतिशत उपभोक्ताले अझै पनि चिनी रहित चकलेट उत्पादनमा पछिल्लो स्वाद वा बनावटको समस्या रहेकाे उल्लेख गरेका छन्। एशिया-प्रशान्त क्षेत्रमा द्रुत वृद्धि र विकासले ठूलो अवसर प्रदान गरेको छ।
२०२३ देखि २०२४ को अवधिमा चकलेट क्षेत्रभित्र वैकल्पिक मिठाईकारक, दिगो कोको सोर्सिङ र प्याकेजिङ नवाचारका लागि अनुसन्धान र विकासमा ४२ करोड डलरभन्दा बढी निर्देशित गरिएको थियो। २०२३ देखि २०२४ बीच १९ प्रतिशत उत्पादन लन्चहरूमा दिगो र पुन: प्रयोग गर्न मिल्ने प्याकेजिङ समावेश भएको पाइएको छ, जसले वातावरणीय चिन्ताप्रति उद्योगको प्रतिबद्धता देखाउँछ।
विशेषज्ञहरूले यस बजारमा निरन्तर वृद्धि हुने विश्वास गरेका छन्, विशेष गरी युवा, स्वास्थ्य सचेत र डिजिटल रूपमा सक्षम उपभोक्ताहरूको बढ्दो जनसंख्याले गर्दा। प्रिमियम चिनी रहित खण्डले उच्च मार्जिन र व्यापार-देखि-व्यापार अवसरहरू सक्षम पार्दै विशेष निर्माण र अनुबंध सह-प्याकेजिङका लागि मौका प्रदान गरिरहेको छ। उत्तरी अमेरिका र युरोपमा निजी-लेबल मोडलहरूले अब चिनी रहित चकलेट सेल्फ स्पेसको लगभग १२ प्रतिशत ओगटेका छन्, जसले अनुबंध निर्माण र सेतो-लेबल खण्डहरूमा व्यवसाय-देखि-व्यवसाय फर्महरूले मौका पाउन सक्ने देखाउँछ।
