काठमाडौं। पछिल्लो एक दशकको अवधिमा विभिन्न प्रकारका मासुको मूल्यमा ठूलो उतार चढाव देखिएको छ। आर्थिक वर्ष २०७० देखि २०८२ सम्ममा राँगा/पाडाको मासुको मूल्यमा सबैभन्दा बढी वृद्धि भएको छ भने बोइलर कुखुराको मासुको मूल्य कम मात्रमा वृद्धि भएको देखिन्छ। खसी वा बोका तथा बंगुरको मासुको मूल्य पनि उल्लेख्य रुपमा वृद्धि भएको छ।
मासु व्यवसायी संघ नेपालका अनुसार, १२ वर्षको अवधिमा राँगा/पाडाको मासुको मूल्य औसतमा प्रतिकेजी १९७.१४ प्रतिशतले वृद्धि भएको छ। वर्ष २०७० मा प्रतिकिलो राँगा/पाडाको मासु औसतमा १७५ रुपैयाँ प्रति केजी मूल्य पथ्र्यो। हाल यो बढेर ५२० रुपैयाँ प्रतिकेजी मासुको मूल्य पुगेको छ।
मासुको मूल्यमा आएको उतार चढावलाई मुख्यतया मुद्रास्फीति, आर्थिक असमानता, घट्दो उत्पादन र रेमिट्यान्समा निर्भर अर्थतन्त्रसँग जोडेर बधशाला व्यवसाय संघका महासचिव कृष्णहरि भट्टले विश्लेषण गरेका छन्। मुद्रास्फीतिले नेपाली रुपैयाँको क्रयशक्ति घटाउँछ, जसले गर्दा सोही वस्तु किन्नका लागि पहिलेभन्दा धेरै रकम खर्च गर्नुपर्ने भट्ट तर्क राख्छन्। नेपाली जनताको प्रतिव्यक्ति आयमा वृद्धि नहुँदा वा क्रयशक्ति घटे पनि वस्तु तथा सेवाको मूल्य बढेको उनले बताए।
बढ्दो सहरीकरण र जीवनशैली परिवर्तनका कारण मासुको माग लगातार बढेको छ। यसको विपरीत, परम्परागत पशुपालन प्रणालीमा आएको ह्रास, चरिचरन क्षेत्रको कमी र आयातमाथिको बढ्दो निर्भरताका कारण नेपाली उत्पादन अपेक्षित रूपमा घटेको छ। माग बढी र उत्पादन कम हुँदा मूल्य स्वतः बढ्ने हुन्छ। ‘नेपालको अर्थतन्त्र अत्यधिक रूपमा विप्रेषणमा आधारित छ,’ भट्टले भने, ‘विप्रेषणले जनताको उपभोग क्षमतालाई अस्थायी रूपमा बढाए पनि, त्यसले दिगो उत्पादनमा योगदान गरेको छैन।’
यस्तै, एक दशकमा बोइलर कुखुरा मासुको मूल्य औसतमा ४६.४३ प्रतिशतले वृद्धि भएको छ। २०७० सालमा प्रतिकेजी बोइलर कुखुराको मासुको औसम मूल्य २८० रुपैयाँ थियो। हाल सो मूल्य वृद्धि भएर ४१० रुपैयाँ प्रतिकेजी पुगेको छ।
खसी र बोकाको मासुमा करिब करिब उस्तै, मूल्य वृद्धि भएको देखिन्छ। कुखुराको मासुको मूल्य वृद्धि दर भने तुलनात्मक रूपमा कम भएको छ।
यस्तै, खसी वा बोका र बंगुरको मासुको मूल्य दशकमा उस्तै वृद्धि भएको छ। २०७० सालभन्दा २०८२ सालमा खसी वा बोकाको मासुको मूल्य औसतमा प्रतिकेजी ७३.३३ प्रतिशतले वृद्धि भएको छ। एक दशकअघि औसतमा प्रतिकेजी ६०० रुपैयाँ पर्ने खसी वा बोकाको मासुको मूल्य वृद्धि भएर एक हजार ४० रुपैयाँ पुगेको छ।
खसी र बोकाको मासुमा करिब करिब उस्तै, मूल्य वृद्धि भएको देखिन्छ। कुखुराको मासुको मूल्य वृद्धि दर भने तुलनात्मक रूपमा कम भएको छ। यसो हुनुमा कुखुरा पालन भारी मात्रमा हुने तर खासी र बोका र रागाँ भैंसी कुखुरा पालनको तुलनामा कम हुने भएकाले मूल्य बढी हुने गरेको बधशाला व्यवसाय संघका महासचिव भट्टले बताए।
विगत १० वर्षको तथ्यांकलाई केलाउँदा नेपालमा बंगुरको मासुको मूल्यमा उल्लेख्य वृद्धि भएको पाइएको छ। मूल्य वृद्धि हुनुमा आपूर्तिको कमी रहेको सरोकारवालाहरूले बताएका छन्। करिब १६ देखि १७ महिनाअघि देखिएको बंगुरमा लाग्ने रोग (स्वाइन फिबर)को प्रकोपले गर्दा ठूलो संख्यामा बंगुर मरेका थिए। सो कराणले बंगुरको मासु उत्पादनमा गिरावट आएको बंगुर व्यवसायी दीपक रानामगर बताउँछन्। ‘रोग नियन्त्रण भएपछि पनि बजारमा मासुको आपूर्ति सहज हुन नसक्दा मागअनुसार पूर्ति हुन सकेन,’ उनले भने, ‘यस असन्तुलनले गर्दा मूल्य वृद्धि भएको हो।’
मासु व्यवसायी संघ नेपालका अनुसार बंगुरको मासुको मूल्य औसतमा प्रतिकेजी ६२.९६ प्रतिशतले वृद्धि भएको छ। एक दशकअघि औसतमा बंगुरको मासु प्रतिकिलो २७० रुपैयाँ थियो। हाल मूल्य वृद्धि भएर ४४० रुपैयाँ प्रतिकिलो पुगेको छ।
कुखुराको तुलनामा खसी बोका र बंगुरलाई लामो समयसम्म पाल्नुपर्ने हुन्छ। यी पशु पालन गर्दा समयअनुसार अन्य व्यवस्थापकीय खर्चहरू पनि बढ्दै जाने हुन्छ।
नेपालमा विगत १० वर्षभन्दा लामो समयको मासुजन्य पदार्थको मूल्य विश्लेषण गर्दा खसीबोका र बंगुरको मासुको मूल्यमा क्रमिक रूपमा वृद्धि भएको पाइएको छ। कुखुराको मासुको मूल्यमा भने उतारचढाव र प्रायः स्थिरता देखिने गरेको मासु व्यवसायी संघ नेपालका सचिव रेसम पोखरेल बताउँछन्।
कुखुराको मासुको मूल्य स्थिर वा अस्थिर हुनुको मुख्य कारण यसको उत्पादन चक्रमा निर्भर रहने उनको तर्क छ। ‘कुखुराको उत्पादन छिटो हुन्छ,’ उनले भने, ‘कुनै बेला मागअनुसार उत्पादन कम हुँदा मूल्य ह्वात्तै बढ्छ। तर, जब उत्पादन बढी हुन्छ। तब त्यसको मूल्य बजारमा घटेर आउँछ।’
कुखुराको तुलनामा खसी बोका र बंगुरलाई लामो समयसम्म पाल्नुपर्ने हुन्छ। यी पशु पालन गर्दा समयअनुसार अन्य व्यवस्थापकीय खर्चहरू पनि बढ्दै जाने हुन्छ। पशु पालनमा लागत बढी बढ्दै जाने भएकाले खसी वा बोका र बंगुरको मासुको मूल्य लगातार वृद्धि भएको पोखरेलको विश्लेषण छ। यो मूल्य मासु व्यवसायी संघ नेपाल रुपन्देहीले उपलब्ध गराएको हो। नेपालको ठाउँअनुसार मासुका मूल्य फरक पर्न सक्छन्।
-1764485767.jpg)
-1764485767.jpg)
-1764481495.jpeg)
