काठमाडौं। विश्वव्यापी सुनको बजार निरन्तर वृद्धिशील रहेको छ। आगामी वर्षहरूमा यो झनै विस्तार हुने अनुमान गरिएको छ। सन् २०२४ मा २९१ दशमलव ६८ अर्ब अमेरिकी डलरको मूल्याङ्कन भएको विश्व सुन बजार सन् २०३२ सम्ममा ४५७ दशमलव ९० अर्ब डलर पुग्ने प्रक्षेपण गरिएको छ। यो अवधिमा बजारमा औसत वार्षिक वृद्धिदर ५ दशमलव ८ प्रतिशत रहने विश्लेषकहरूले जनाएका छन्।
सुन आभूषणको निर्माण, प्रविधि क्षेत्र, लगानी र केन्द्रीय बैंकहरूको भण्डारका रूपमा प्रयोग हुँदै आएको धातु विश्व अर्थतन्त्रमा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्दै आएको छ। यसको उत्कृष्ट चालकता र जंगबाट बच्ने क्षमताका कारण यो इलेक्ट्रोनिक्सदेखि दन्त चिकित्सासम्म विभिन्न क्षेत्रमा अपरिहार्य सामग्रीका रूपमा प्रयोग भइरहेको छ। साथै, मुद्रास्फीति र आर्थिक अनिश्चितताविरुद्धको सुरक्षा कवचका रूपमा यसको लगानी मूल्य निरन्तर बलियो बनिरहेको अध्ययनले देखाएको छ।
एसिया प्रशान्त क्षेत्रले विश्व सुन बजारमा प्रभुत्व जमाइरहेको छ। सन् २०२३ मा यस क्षेत्रले विश्व बजारको ६६ दशमलव २५ प्रतिशत हिस्सा ओगटेको थियो। जसको मूल्य १८२ दशमलव ८८ अर्ब डलर थियो। सन् २०२४ मा यो १९४ दशमलव ०१ अर्ब डलर पुगेको छ। यस क्षेत्रमा भारत र चीन प्रमुख योगदानकर्ताका रूपमा रहेका छन्। जहाँ परम्परागत, धार्मिक र लगानीका उद्देश्यले सुनको माग उच्च रहन्छ। विवाह र चाडपर्वहरूमा आभूषणको ठूलो मात्रामा बिक्री हुने गरेको पनि अध्ययनले औंल्याएको छ।
भारतीय बजारमा सन् २०२५ मा ६० दशमलव ८७ अर्ब डलर पुग्ने अनुमान गरिएको छ। चिनियाँ बजार ७१ दशमलव ५६ अर्ब डलर पुग्ने प्रक्षेपण गरिएको छ। जापानको बजार पनि सन् २०२५ मा ७ दशमलव ९५ अर्ब डलरको मूल्याङ्कनसहित वृद्धि हुने देखिएको छ।
आभूषण निर्माणमा सन् २०२३ मा यस क्षेत्रले सबैभन्दा ठूलो बजार हिस्सा ओगटेको थियो। सन् २०२४ मा यसले ५० प्रतिशत बजार हिस्सा कब्जा गरेको छ। परिवर्तनशील फेसन प्रवृत्ति र बढ्दो क्रयशक्तिका कारण आभूषण निर्माणमा सुनको प्रयोग निरन्तर बढिरहेको अध्ययनले देखाएको छ। उपभोक्ताहरू व्यक्तिगत रुचिअनुसार डिजाइन गरिएका आभूषण, पुरातन र पारिवारिक गहना मर्मत गर्ने, व्यावसायिक बिक्रीका लागि ठूलो मात्रामा उत्पादन गर्ने र नवीन प्रविधि तथा सामग्रीको संयोजनबाट नयाँ डिजाइन सिर्जना गर्ने जस्ता विभिन्न उद्देश्यका लागि सुनको माग गरिरहेका छन्।
लगानी क्षेत्रमा पनि सुनको माग उल्लेखनीय रूपमा बढेको छ। मुद्रास्फीतिको हेजिङ र आर्थिक अस्थिरताका कारण लगानीकर्ताहरूको सुनप्रतिको आकर्षण बढेको छ।
प्रविधि क्षेत्रमा सुनको प्रयोग उल्लेखनीय रूपमा बढ्ने अनुमान गरिएको छ। विद्युतीय र इलेक्ट्रोनिक कम्पोनेन्टहरूमा सुन समावेश गर्दा बजारमा नयाँ अवसरहरू सिर्जना भइरहेको छ। उत्कृष्ट चालकता र जंगविरोधी गुणका कारण सुन अत्यधिक दक्ष र भरपर्दो कम्पोनेन्टहरूको डिजाइन र निर्माणमा आवश्यक सामग्री बन्दै गएको छ। यसले उपकरणहरूको कार्य सम्पादन मात्र बढाउँदैन, तिनको आयु र दिगोपना पनि वृद्धि गर्दछ। इलेक्ट्रोनिक्स, एयरोस्पेस र अन्य उच्च प्रविधि उद्योगहरूमा उच्च स्तरको माग बढ्दै गएकाले सुनको प्रयोग उत्पादन डिजाइनमा क्रान्तिकारी परिवर्तन ल्याउने अपेक्षा गरिएको छ।
लगानी क्षेत्रमा पनि सुनको माग उल्लेखनीय रूपमा बढेको छ। मुद्रास्फीतिको हेजिङ र आर्थिक अस्थिरताका कारण लगानीकर्ताहरूको सुनप्रतिको आकर्षण बढेको छ। विशेष गरी कोभिड १९ महामारीको समयमा र त्यसपछि यो प्रवृत्ति अझ बलियो भएको देखिएको छ। आर्थिक अनिश्चितताको बेलामा सुनलाई सुरक्षित लगानीको विकल्पका रूपमा हेरिन्छ। लगानीकर्ताहरूले भौतिक सुन, गोल्ड एक्सचेन्ज ट्रेडेड फन्ड र गोल्ड फ्युचर कन्ट्र्याक्टहरू मार्फत आफ्नो लगानी विविधीकरण गर्दै मुद्रास्फीतिबाट जोगिने प्रयास गरिरहेका छन्।
उत्तरी अमेरिकी बजार सन् २०२५ मा २३ दशमलव २२ अर्ब डलर पुग्ने अपेक्षा गरिएको छ। यस क्षेत्रमा सुन मुख्यतः लगानी र औद्योगिक प्रयोगका लागि मूल्यवान मानिन्छ, विशेष गरी प्रविधि र एयरोस्पेस क्षेत्रमा। अमेरिकी बजार सन् २०२५ मा २० दशमलव ३१ अर्ब डलर पुग्ने सम्भावना छ। प्राविधिक विकास र इलेक्ट्रोनिक कम्पोनेन्टहरूको मागले उत्तरी अमेरिकी बजारलाई अगाडि बढाइरहेको छ।
युरोपेली बजार सन् २०२५ मा ३० दशमलव २२ अर्ब डलर पुग्ने प्रक्षेपण छ। युरोपको सम्पन्नता र स्थिर अर्थतन्त्रले लगानी मागलाई बढाइरहेको छ भने सांस्कृतिक आत्मीयताले आभूषण उपभोगलाई निरन्तरता दिइरहेको छ। युरोपेली केन्द्रीय बैंकहरूसँग उल्लेखनीय सुन भण्डार रहेको छ, जसले वित्तीय स्थिरतामा यसको भूमिका र मुद्रा अवमूल्यनविरुद्धको हेजका रूपमा यसको महत्त्व झल्काउँछ। बेलायती बजार सन् २०२५ मा ६ दशमलव ०६ अर्ब डलर पुग्ने अनुमान छ भने जर्मनीको बजार ९ दशमलव ८१ अर्ब डलर र फ्रान्सको बजार ४ दशमलव २१ अर्ब डलर पुग्ने अपेक्षा गरिएको छ।
मध्यपूर्व र अफ्रिका क्षेत्रको बजार सन् २०२५ मा ३१ दशमलव ५९ अर्ब डलर पुग्ने र २०२४/२०३२ को पूर्वानुमान अवधिमा औसत वार्षिक ४ दशमलव ५० प्रतिशतको वृद्धिदर दर्ता गर्ने सम्भावना छ। यस क्षेत्रमा सुन आभूषण निर्माण र इलेक्ट्रोनिक्स उत्पादनमा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्दछ, जुन समृद्ध सांस्कृतिक सम्पदा र प्राविधिक विकासद्वारा संचालित छ। वातावरणीय दिगोपना र नैतिक स्रोत प्राप्तिलाई यस क्षेत्रीय बजारको वृद्धि र विकासमा मुख्य विचारका रूपमा लिइँदै आएको छ। साउदी अरेबियाको बजार सन् २०२५ मा ५ दशमलव ७१ अर्ब डलर पुग्ने अपेक्षा छ।
कोभिड १९ महामारीले विश्व सुन बजारमा उल्लेखनीय प्रभाव पारेको थियो। आर्थिक अनिश्चितताको बेला लगानीकर्ताहरूले सुन र सुनको बुलियनलाई सुरक्षित सम्पत्तिका रूपमा हेर्दै यसको मागमा वृद्धि भयो। यसले सन् २०२० मा सुनको मूल्य रेकर्ड उचाइमा पुग्न सहयोग गर्यो। तर, लकडाउन र स्वास्थ्य सरोकारका कारण खानी सञ्चालनमा अवरोधले सुनको आपूर्तिमा अस्थायी बाधा उत्पन्न गर्यो। यद्यपि, महामारीले डिजिटल ट्रेडिङ समाधानमा नवीनता ल्यायो र विश्वव्यापी रूपमा आभूषण बजारमा उपभोक्ता व्यवहारमा परिवर्तन ल्यायो।
तर, सुन बजारको वृद्धिमा केही अवरोधहरू पनि रहेका छन्। कडा सरकारी नियमनहरू, विशेष गरी उच्च करको लगानीले बजार वृद्धिमा बाधा पुर्याइरहेको छ। करले सुन खरिद गर्ने लागत बढाउँछ, जसले लगानीकर्ता र उपभोक्ता दुवैलाई निरुत्साहित गर्दछ। यो उच्च प्रवेश लागतले मागमा असर पार्छ, जसले बजारमा सुस्तता ल्याउँछ।
यी विश्वव्यापी खेलाडीहरूले उत्पादन सुधार गर्न उन्नत प्रविधिमा ठूलो लगानी गरिरहेका छन्।
साथै, आयात प्रतिबन्ध वा अनिवार्य कागजात जस्ता अन्य नियामक उपायहरूले लेनदेनलाई जटिल बनाउँछन्, जसले बजारको तरलता र आकर्षणलाई घटाउँछ। यी कार्यहरू प्रायः राजकोषीय घाटा घटाउन, मुद्रास्फीति नियन्त्रण गर्न वा अत्यधिक लगानी निरुत्साहित गर्ने उद्देश्यले गरिन्छन्। तर, यी नीतिहरूले अनजानमा बजार गतिविधिलाई कमजोर बनाउन सक्छन्, जसले व्यापारी, लगानीकर्ता र यस बहुमूल्य धातुसँग जोडिएको व्यापक अर्थतन्त्रलाई असर गर्न सक्छ।
विश्व सुन बजारमा एग्निको इगल माइन्स लिमिटेड, फुरुकावा कम्पनी, हार्मोनी गोल्ड माइनिङ कम्पनी र किनरोस गोल्ड कर्पोरेशन जस्ता प्रमुख कम्पनीहरूको प्रभुत्व रहेको छ। यी विश्वव्यापी खेलाडीहरूले उत्पादन सुधार गर्न उन्नत प्रविधिमा ठूलो लगानी गरिरहेका छन्। उच्च सञ्चालन दक्षता र नयाँ प्रविधि विकास यी बजार नेताहरूले आफ्नो वृद्धिका लागि अपनाइरहेका रणनीतिहरू हुन्।
हालैका उद्योग विकासक्रमहरूमा सन् २०२४ को जुलाईमा अल्रोसाले रुसी खानी कम्पनी पोलियसबाट डेग्डेकान्स्कोये सुन निक्षेप खरिद गरेको छ। त्यस्तै, जुन २०२४ मा एग्निको इगलले मेपल गोल्ड माइन्स लिमिटेडमा आफ्नो लगानी बढाउने योजना घोषणा गर्यो, जसले यसको स्वामित्व ११ दशमलव ९७ प्रतिशतबाट १९ दशमलव ९ प्रतिशतमा पुर्याउने छ। मार्च २०२३ मा प्यान अमेरिकन सिल्भर कर्पोरेशनले यामाना गोल्ड इन्कको सबै जारी र बकाया साधारण शेयरहरू प्राप्त गर्ने घोषणा गरेको थियो, जसले कम्पनीलाई ल्याटिन अमेरिकामा आफ्नो भौगोलिक सञ्चालन बढाउन मद्दत गर्यो।
विश्लेषकहरूका अनुसार आगामी वर्षहरूमा सुन बजारको वृद्धि जारी रहने अपेक्षा छ। प्राविधिक नवीनता, बढ्दो लगानी माग, आभूषण उपभोगमा निरन्तरता र औद्योगिक प्रयोगको विस्तारले यस बहुमूल्य धातुको बजारलाई निरन्तर गतिशील राख्ने देखिन्छ। वैश्विक अर्थतन्त्रमा अस्थिरता र मुद्रास्फीतिको चुनौती जारी रहुञ्जेलसम्म सुनले आफ्नो सुरक्षित लगानीको स्थिति कायम राख्ने विश्वास गरिएको छ।
