काठमाडौं। मध्यपूर्वमा पाँच दिनदेखि सुरु भएको आक्रमणलाई इरानी सर्वोच्च नेता अयातोल्लाह खामेनीले युद्धको सुरुवात भएको घोषणा गरेका छन्। मंगलबार राति ट्विटरमा लेख्दै उनले युद्ध सुरु भएको घोषणा गरेका हुन्।
'हामी आतंकवादी यहुदी शासनलाई कडा जवाफ दिने छौँ। हामी उनीहरूलाई कुनै दया देखाउने छैनौँ,' खामेनीले भनेका छन्। उनको यो घोषणासँगै इरानले इजरायलमाथि थप २५ वटा मिसाइल प्रहार गरेको थियो।
इरान-इजरायलबीच विगत ५ दिनदेखि हिंसात्मक द्वन्द्व चलिरहँदा खामेनीको पोस्टलाई युद्धको आधिकारिक घोषणा मानिएको छ। अर्थात्, अब यसलाई द्वन्द्वको सट्टा युद्ध भनिने छ। योसँगै मिडिया रिपोर्टहरूले अमेरिका पनि चाँडै युद्धमा सामेल हुने जनाएको छ।
यसअघि अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले क्यानडामा जारी जी ७ बैठक बिचमा छाडेर स्वदेश फिर्ता भएका थिए। उनले राष्ट्रपति कार्यालय ह्वाइट हाउसमा राष्ट्रिय सुरक्षा टोलीसँग बैठक गरी अमेरिकाले मध्य पूर्वमा थप लडाकु विमान पठाउने निर्णय गरेका थिए।
बेलायतका रक्षा सचिव जोन हेलीले साइप्रस र ओमानमा रहेका बेलायती जनताको सुरक्षाका लागि यो निर्णय गरिएको जानकारी दिएका हुन्।
राष्ट्रपति ट्रम्पले मंगलबार राति ह्वाइट हाउसको सिचुएसन रुममा इजरायल-इरान द्वन्द्वबारे एक घण्टा २० मिनेट लामो बैठक राखेका हुन्। यस सम्बन्धमा एक अमेरिकी अधिकारीले मिडियालाई भने, 'ट्रम्पले इरानको फोर्डो आणविक केन्द्रमा पनि आक्रमण गर्ने विचार गरिरहेका छन्।'
-1750219887.jpg)
अधिकारीका अनुसार अमेरिकाले इरानको यो आणविक केन्द्रमा बंकर-बस्टर बमले आक्रमण गर्न सक्छ। साथै, न्यूयोर्क टाइम्सको रिपोर्टअनुसार अमेरिकी ट्यांकरका साथै विमानले इजरायली लडाकु विमानलाई पनि तेल आपूर्ति गर्न सक्छन्।
अमेरिकी अधिकारीका अनुसार ट्रम्पको मुख्य लक्ष्य इरानको आणविक कार्यक्रम समाप्त गर्ने रहेको छ। हाल, हिन्द महासागरमा रहेको डिएगो गार्सिया बेसमा चार अमेरिकी बी-५२ स्ट्र्याटोफोर्ट्रेस बम वर्षक विमान तैनाथ छन्। जुन इरानमाथि आक्रमणको दायरामा छन्।
बेलायत युद्धको तयारी अवस्थामा
बेलायतले पनि मध्यपूर्वमा लडाकु विमान तैनाथ गरेको छ। बेलायतका रक्षा सचिव जोन हेलीले साइप्रस र ओमानमा रहेका बेलायती जनताको सुरक्षाका लागि यो निर्णय गरिएको जानकारी दिएका हुन्।
हेलीले सैन्य तैनाथीको उद्देश्य तनाव कम गर्नु र सुरक्षा बलियो बनाउनु रहेको बताएका छन्। उनले यी लडाकु विमान आफ्ना सहयोगी देशहरूलाई मद्दत गर्न प्रयोग गर्न सकिने बताए।
इरान-इजरायल युद्धले खनिज पदार्थको मूल्य कति बढ्छ?
इरान-इजरायल विश्वभरका बजारमा हलचल मच्चिएको छ। यसले विशेष गरी तेलको मूल्यमा वृद्धि हुन सुरु भएको छ। तर, दुई देशबीच भएको मिसाइल र ड्रोन आक्रमणपछि कच्चा तेलको मूल्य पुन: क्रमिक रुपमा घट्न सुरु भएको छ।
यसका कारण शुक्रबार कच्चा तेलको मुख्य अन्तर्राष्ट्रिय बेन्चमार्क 'ब्रेन्ट क्रुड' प्रतिब्यारेल ७८ अमेरिकी डलरभन्दा माथि पुगेको थियो।
तर, एक महिनाअघिको तुलनामा तेलको मूल्य १० डलरले बढेको छ। ऊर्जाको बढ्दो मूल्यका कारण पेट्रोल र खाद्य वस्तुदेखि सबै कुरा विश्वभर महँगो हुन सक्ने छ।
यसअघि युक्रेनमा रूसी आक्रमणपछि तीन वर्षअघि यस्तै भएको थियो। जसले विश्वभर ठूलो असर परेको थियो।
तेलको मूल्य कति बढ्यो?
गत हप्ता, इरान-इजरायल आक्रमणको बजारमा तत्काल प्रभाव परेको थियो। यसका कारण शुक्रबार कच्चा तेलको मुख्य अन्तर्राष्ट्रिय बेन्चमार्क 'ब्रेन्ट क्रुड' प्रतिब्यारेल ७८ अमेरिकी डलरभन्दा माथि पुगेको थियो। यो विस्तारै घटेर ७४.५० डलरमा झरेको छ। तर, यो अझै पनि गत महिनाको सोही अवधिको तुलनामा १० डलरले बढी हो।
-1750219887.jpg)
प्रमुख भूराजनीतिक घटना र विश्वव्यापी अर्थतन्त्रको अवस्थाले तेलको मूल्य सधै घटबढ हुन्छ। त्यसैले इरान-इजरायल द्वन्द्वका कारण तेलको मूल्य बढेकोमा अचम्म मान्नु पर्ने अवस्था हुँदैन।
यद्यपि, यो मूल्य एक वर्षअघिको तुलनामा धेरै कम छ। सन् २०२२ मा युक्रेनमा रूसी आक्रमणपछिको वृद्धि भएको मूल्यभन्दा पनि कम छ। त्यतिबेला रुस-युक्रेन युद्धमा कच्चा तेलको मूल्य प्रतिब्यारेल लगभग १३० अमेरिकी डलर पुगेको थियो।
अन्य सामानको मूल्य बढ्ने सम्भावना कति?
विश्वभर कच्चा तेलको मूल्य बढ्न सुरु भएसँगै धेरै मानिसहरूले यसलाई याद गर्छन्। किनभने यसले पेट्रोलको मूल्य बढाउँछ। जसका कारण ऊर्जा महँगो हुँदै जाँदा कृषिदेखि उत्पादनसम्म लगभग सबै कुरा महँगो हुन्छ।
सामान्य नियम भनेको तेलको मूल्यमा १० डलरको वृद्धिले पेट्रोल पम्पको मूल्यमा केही मात्रा मात्रै बढ्ने हो
यसपछि उच्च ऊर्जा लागतले कृषि मेसिनरी चलाउन, उत्पादनलाई बजारमा ढुवानी गर्न र खाद्यान्न प्रशोधन र प्याकेज गर्न महँगो बनाउन सक्छ।
यद्यपि, यो तब मात्र हुनेछ जब ऊर्जा मूल्यहरू लामो समयसम्म बढिरहन्छ। पेट्रोल र डिजेल पनि कच्चा तेलको मूल्य बढ्दै जाँदा मात्र प्रभावित हुने हो।
'सामान्य नियम भनेको तेलको मूल्यमा १० डलरको वृद्धिले पेट्रोल पम्पको मूल्यमा केही मात्रा मात्रै बढ्ने हो,' आर्थिक विश्लेषण कम्पनी क्यापिटल इकोनोमिक्सका डेभिड अक्सली भन्छन्। यद्यपि, यो केवल तेलमा मात्र सीमित छैन।
-1750219886.jpg)
गत हप्ताको इरान-इजरायल आक्रमणपछि ग्यासको मूल्य पनि बढेको छ। तर, रुस-युक्रेन युद्धले युरोपमा परेको प्रभाव जस्तो हुने छैन। यो सामान्य घरपरिवारमा बिस्तारै मात्र पुग्ने छ। किनभने बजारले काम गर्ने तरिकामा मूल्यहरू सीमित गर्न नियामकको भूमिका समावेश छ।
विश्वव्यापी अर्थतन्त्रका के हुन्छ?
युद्धले विश्वव्यापी समस्यमा ऊर्जा कति महँगो हुन सक्छ? यसको व्यापक प्रभावले अर्को के हुन्छ भन्ने कुरामा निर्भर गर्ने छ। सम्पत्ति प्रबन्धक एलियान्जका प्रमुख आर्थिक सल्लाहकार मोहम्मद एल-एरियन भन्छन्, 'यसमा खराब समयमा विश्वव्यापी अर्थतन्त्रमा नराम्रो झट्का दिने क्षमता छ।'
क्यापिटल इकोनोमिक्सका अनुसार यदि तेलको मूल्य प्रतिब्यारेल १०० अमेरिकी डलरभन्दा माथि बढ्यो भने द्रुत गतिमा बढ्दो अर्थतन्त्रमा मुद्रास्फीति १ प्रतिशतलेले बढ्न सक्छ।
'तपाईंले यसलाई जेसुकै हेर्नु भयो भने पनि यो छोटो अवधिमा र दीर्घकालीन रूपमा पनि नकारात्मक छ। यो अमेरिकाको नेतृत्वमा रहेको विश्वव्यापी आर्थिक प्रणालीको स्थिरताका लागि अर्को धक्का हो। त्यो पनि पहिले धेरै चिन्ताहरू भएको समयमा,' उनी थप्छन्।
-1750219886.jpg)
क्यापिटल इकोनोमिक्सका अनुसार यदि तेलको मूल्य प्रतिब्यारेल १०० अमेरिकी डलरभन्दा माथि बढ्यो भने द्रुत गतिमा बढ्दो अर्थतन्त्रमा मुद्रास्फीति १ प्रतिशतलेले बढ्न सक्छ। जसका कारण केन्द्रीय बैंकहरूलाई ब्याज दर घटाउने आशा गर्न गाह्रो हुन्छ।
तर डेभिड अक्सली भन्छन्, 'यस्तो अवस्था हुन असम्भव छ। मध्यपूर्वमा अस्थिरता कुनै नयाँ कुरा होइन, हामीले यसका धेरै चरणहरू देखेका छौँ। यो सबै एक हप्तामा समाप्त हुन सक्छ।' एजेन्सी/फोटो- एएफपी
