काठमाडाैं। सेयर बजारमा हेरफेर गरी ४९ लाख १९ हजार ८६५ रुपैयाँ अवैध नाफा कमाएको आरोपमा पक्राउ परेका शेयर कारोबारी दीपेन्द्र अग्रवाल सोही रकम धरौटी जमानत बुझाएर छुटेका छन्। केन्द्रीय अनुसन्धान ब्युरो (सिआइबी) ले अग्रवालसँग उक्त धरौटी जमानत लिएर छाडेको एसपी निरन्जन भट्टले जानकारी दिएका छन्।
नेपाल धितोपत्र बोर्डले गरेको प्रारम्भिक अनुसन्धान प्रतिवेदनमा अग्रवालले जोशी हाइड्रोपावर डेभलपमेन्ट कम्पनी र कर्पोरेट डेभलपमेन्ट बैंकको सेयरमा हेरफेर गरी कानुन विपरीत नाफा कमाएको देखिएको छ। उनले झुक्याउने विवरण दिएर भ्रामक सूचना सार्वजनिक गरेको, झूटो कारोबार गरेको र कृत्रिम रूपमा सेयर मूल्य बढाएको आरोप लागेको छ। अग्रवाललाई मुलुकी फौजदारी कार्यविधि संहिता, २०७४ को दफा १५ को व्यवस्था अनुसार सिआइबीले नै जमानत लिएर छाडेको हो। उक्त दफामा हिरासतमा रहेको व्यक्तिलाई अनुसन्धान अधिकारीले छाड्न सक्ने उल्लेख छ। सिआइबीका एसपी निरन्जन भट्टका अनुसार अग्रवालले ४९ लाख १९ हजार ८६५ रुपैयाँ धरौटी बुझाएपछि छाडिएको हो।
कानुनमा भनिएको छ, यस ऐन बमोजिम अनुसन्धानको सिलसिलामा हिरासतमा रहेको कुनै व्यक्तिलाई हिरासतमा राखिरहनु आवश्यक वा उपयुक्त नदेखिएमा अनुसन्धान अधिकारीले सरकारी वकिलको सहमति लिई वा तत्का त्यस्तो सहमति लिन सकिने अवस्था नभएमा कारण सहित पत्र खडा गरी त्यस्तो व्यक्तिबाट धरौटी वा जमानत लिई वा उनलाई कुनै माथल्लो व्यक्तिको जिम्मामा हाजिर जमानीमा छाड्न वा तारेखमा राख्न सकिनेछ।
सिआइबीले अग्रवाललाई पुस ४ गते पक्राउ गरेको थियो। नेपाल धितोपत्र बोर्डले उजुरी गरेपछि सिआइबीले उनलाई पक्राउ गरेको थियो।
नेपाल धितोपत्र बोर्डले गरेको प्रारम्भिक जाँचबुझ प्रतिवेदनका अनुसार अग्रवालले जोशी हाइड्रोपावर डेभलपमेन्ट कम्पनी लिमिटेडको सेयर खरिद गरेका थिए। उनले धितोपत्रसम्बन्धी ऐन, २०६४ को दफा ९७ (ग) बमोजिम झुक्याउने विवरण दिएर भ्रामक सूचना सार्वजनिक गरेको आरोप छ। उक्त दफाको ग मा स्पष्ट रूपमा भनिएको छ, बदनीयत साथ कुनै तथ्य वा जानकारी लुकाउने र बदनीयत साथ झूटा वा भ्रामक विवरण, प्रतिज्ञा वा पूर्वअनुमान बनाउने वा प्रकाशित गर्ने। यसरी बदनीयत राखेर उनले सेयर बिक्री गरी ४९ लाख १९ हजार ८६५ रुपैयाँ कानुन विपरीत नाफा कमाएको सिआइबीको आरोप छ।
अग्रवालले अन्य टिएमएस (ट्रेडिङ म्यानेजमेन्ट सिस्टम) युजर प्रयोग गरी आपसी खरिदबिक्री तथा आफन्त सम्बद्ध संस्थाबीच वास्तविक स्वामित्व नबदलिने गरी कारोबार गरेको आरोप छ। यस्तो कारोबारलाई झूटो कारोबार भनिन्छ किनभने वास्तविक रूपमा सेयर एकजनाबाट अर्कोमा हस्तान्तरण हुँदैन, केवल कागजमा मात्र देखिन्छ। यसरी झूटो कारोबार गर्दा बजारमा त्यो सेयरको माग बढी भएको झूटो संकेत जान्छ र अन्य लगानीकर्ताहरू भ्रममा परेर त्यो सेयर किन्छन्। यसले सेयरको मूल्य कृत्रिम रूपमा बढाउँछ र साधारण लगानीकर्ताहरू ठगिन्छन्।
अग्रवालले कर्पोरेट डेभलपमेन्ट बैंकको सेयर मूल्य पनि कृत्रिम रूपमा बढाएको देखिएको छ। उनले सोही ऐनको दफा ९४ को क र ख अनुसार र दफा ९५ अनुसार झूटो कारोबार र मूल्य प्रभावित पार्ने कसूरसमेत गरेको बोर्डको प्रतिवेदनमा देखिएको थियो। कृत्रिम मूल्य वृद्धि भनेको सेयरको वास्तविक मूल्य होइन, तर हेरफेरद्वारा बनाइएको झूटो मूल्य हो। यसरी मूल्य बढाएपछि ठूलो नाफामा सेयर बेच्ने र साधारण लगानीकर्ताहरूलाई ठगी गर्ने यो सामान्य तरिका हो।
बोर्डको प्रतिवेदनले अग्रवालको हेरफेरको तरिका खुलाएको छ। उनले पहिले आफ्नो र आफन्तका विभिन्न डिम्याट खाताबाट कुनै सेयर किन्न थाल्छन्। यसले त्यो सेयरको माग बढेको संकेत जान्छ र मूल्य बढ्न थाल्छ। त्यसपछि उनले आफ्ना खाताहरूबीच नै सेयर अगाडि पछाडि गर्छन्, जसले बजारमा त्यो सेयरको कारोबार धेरै भइरहेको देखिन्छ। यसले अरू लगानीकर्ताहरूलाई आकर्षित गर्छ र तिनीहरू पनि त्यो सेयर किन्न थाल्छन्। जब मूल्य पर्याप्त बढ्छ, अग्रवालले आफ्ना सबै सेयर ठूलो नाफामा बेच्छन् र बाहिर निस्कन्छन्। त्यसपछि सेयरको मूल्य पतन हुन्छ र साधारण लगानीकर्ताहरू ठूलो घाटा व्यहोर्नुपर्छ। यसरी अग्रवालले ४९ लाख १९ हजार ८६५ रुपैयाँ अवैध नाफा कमाएको आरोप छ।
यसअघि पनि प्रहरीले अग्रवाललाई ठगी कसूरमा पक्राउ गरिसकेको छ। यसले उनी दोहोर्याउने अपराधी भएको संकेत गर्छ र सेयर बजारमा हेरफेर गर्ने उनको बानी भएको देखाउँछ। तर, बारम्बार पक्राउ परेको र कारबाही भएको भए पनि अग्रवाल धरौटी बुझाएर छुट्ने र फेरि त्यही काम गरिरहने क्रम जारी छ। यसले कानुनी प्रणालीमा कमजोरी र सेयर बजार नियमन नरहेकाे संकेत गर्छ। अग्रवाल जस्ता कारोबारीहरूको हेरफेरले साधारण लगानीकर्ताहरूलाई ठूलो असर पार्छ। जब कृत्रिम रूपमा सेयरको मूल्य बढाइन्छ, साधारण लगानीकर्ताहरू सोच्छन् कि त्यो कम्पनी राम्रो प्रदर्शन गरिरहेको छ र लगानी गर्छन्। तर वास्तवमा त्यो कम्पनीको मूल्य कृत्रिम हो र जब हेरफेर गर्नेहरू सेयर बेचेर बाहिर निस्कन्छन्, मूल्य घट्छ र साधारण लगानीकर्ताहरूले ठूलो घाटा व्यहोर्नुपर्छ।
अग्रवालको मामला नेपालको सेयर बजारमा रहेको गम्भीर समस्याको एउटा उदाहरण मात्र हो। यस्ता धेरै कारोबारीहरू छन् जसले साधारण लगानीकर्ताहरूलाई ठगी गरिरहेका छन्। ४९ लाख १९ हजार ८६५ रुपैयाँ धरौटीमा छुट्नु कुनै सानो कुरा होइन। यसले देखाउँछ कि सेयर बजार हेरफेर गर्दा पनि सजाय हुँदैन, केवल धरौटी तिरेर छुट्न सकिन्छ। यस्तो अवस्थामा साधारण लगानीकर्ताहरूको सुरक्षा कसरी हुन सक्छरु जबसम्म कानुन कडाइका साथ लागू हुँदैन, निगरानी प्रणाली सुदृढ हुँदैन र अपराधीहरूलाई कठोर सजाय हुँदैन, तबसम्म यस्ता हेरफेर जारी रहनेछन् र साधारण लगानीकर्ताहरू ठगिइरहनेछन्। नेपालको सेयर बजारलाई विश्वसनीय बनाउन तत्काल संरचनागत सुधार आवश्यक छ। अन्यथा, मानिसहरू सेयर बजारमा लगानी गर्न डराउनेछन् र मुलुकको पूँजी बजारको विकास अवरुद्ध हुनेछ।
-1767002301.jpeg)
-1766999956.jpeg)
