लन्डन, डिसेम्बर ३१ (रोयटर्स)। अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पको पुनरागमनले सन् २०२५ विश्व बजारका लागि आश्चर्य र रोमाञ्च वर्ष बनायो। लगानीकर्ताहरूले यो वर्ष फरक हुनेछ भन्ने जानेका थिए, तर यति नाटकीय उतारचढाव हुन्छ भन्ने कसैले सोचेका थिएनन्।
विश्व सेयर बजारले विगत सात वर्षमा छैटौं पटक दोहोरो अंकको वृद्धि हासिल गर्दै सन् २०२५ मा २१ प्रतिशतको उछाल मार्यो। अप्रिल महिनामा ट्रम्पले घोषणा गरेको "लिबरेशन डे" भन्सार नीतिले बजारमा ठूलो आँच मच्चाएको थियो, तर त्यसपछि बजार पुनरुत्थान भयो। यद्यपि, वास्तविक आश्चर्य अन्य ठाउँमा लुकेको छ।
आँधीबेहरीको सबैभन्दा सुरक्षित शरणस्थान मानिने सुनले सन् १९७९ को तेल संकटपछिको सर्वश्रेष्ठ प्रदर्शन गर्दै झन्डै ७० प्रतिशतको ऐतिहासिक उछाल मार्यो। यसको ठीक विपरीत, विश्वको सबैभन्दा शक्तिशाली मुद्रा मानिने अमेरिकी डलर झन्डै १० प्रतिशतले घट्यो। कच्चा तेलको मूल्य १७ प्रतिशतले ओरालो लाग्यो भने सबैभन्दा जोखिमपूर्ण मानिने जंक बन्डहरू ऋण बजारमा आकाशिए।
अक्टोबरमा कृत्रिम बुद्धिमत्ताको चहेती कम्पनी एनभिडिया विश्वको पहिलो पाँच ट्रिलियन डलरको कम्पनी बन्यो, तर त्यसपछि "म्याग्नीफिसेन्ट सेभेन" भनिने अमेरिकी प्रविधि दिग्गजहरूको चमक केही फिक्का परेको देखिन्छ। डिजिटल मुद्रा बिटक्वाइनले पनि आफ्नो मूल्यको एक तिहाइ गुमाएको छ।
डबललाइन फन्ड प्रबन्धक बिल क्याम्पबेलले २०२५ लाई "परिवर्तन र आश्चर्यको वर्ष" भन्दै यी सबै घटनाक्रमलाई व्यापार युद्ध, भूराजनीति र ऋण संकटसँग जोडेर हेरे। "ट्रम्पले यति आक्रामक व्यापार नीति अपनाउँछन् भन्ने थाहा भएको भए पनि बजारको मूल्याङ्कन यति उच्च हुन्छ भन्ने म सोच्न सक्दिनथेँ," उनले भने।
युरोपमा हतियार उत्पादक कम्पनीहरूको सेयरमा ५५ प्रतिशतको उफ्रान आयो। ट्रम्पले नाटो सदस्य राष्ट्रहरूलाई आफ्नै सुरक्षाको जिम्मेवारी लिन दबाब दिएपछि युरोपेली देशहरूले हतियार खरिदमा लगानी बढाए। यसले युरोपेली बैंकिङ सेयरहरूलाई पनि फाइदा पुर्यायो र सन् १९९७ पछिको सर्वश्रेष्ठ वर्ष बन्यो। दक्षिण कोरियाली सेयरमा ७० प्रतिशत र पूर्वनिर्धारित भेनेजुएला बन्डमा झन्डै १०० प्रतिशतको प्रतिफल देखियो। चाँदी र प्लेटिनम क्रमशः १६५ प्रतिशत र १४५ प्रतिशतले उफ्रिएर सबैलाई चकित बनाए।
बन्ड बजारमा पनि हलचल मच्चियो। ट्रम्पको "ठूलो र सुन्दर" भनिएको खर्च योजनाले ३० वर्षे अमेरिकी ट्रेजरी प्रतिफललाई मे महिनामा ५.१ प्रतिशतभन्दा माथि धकेल्यो, जुन सन् २००७ पछिको उच्चतम हो। अमेरिकी फेडरल रिजर्भले यस वर्ष तीन पटक ब्याजदर घटाए, ट्रम्पले केन्द्रीय बैंकको आलोचना गरे र ऋणको चिन्ताले बजारलाई प्रभावित गर्यो। जापानको ३० वर्षे प्रतिफल पनि रेकर्ड उचाइमा पुग्यो। विडम्बना के छ भने विश्वव्यापी बन्ड बजारको अस्थिरता चार वर्षको न्यूनतममा छ र स्थानीय मुद्रामा जारी उदीयमान बजार ऋणले सन् २००९ पछिको सर्वश्रेष्ठ वर्ष बिताएको छ।
कृत्रिम बुद्धिमत्ताको दौडमा कम्पनीहरूले भारी ऋण लिइरहेका छन्। गोल्डम्यान साक्सको अनुमानअनुसार ठूला एआई कम्पनीहरूले यस वर्ष झन्डै ४०० बिलियन डलर खर्च गरे र अर्को वर्ष ५३० बिलियन डलर खर्च गर्ने अनुमान छ।
मुद्रा बजारमा नाटकीय परिवर्तन देखियो। डलर कमजोर हुँदा युरो १४ प्रतिशत र स्विस फ्रैंक १४.५ प्रतिशतले बलियो भयो। चीनको युआनले प्रति डलर सात पार गर्यो भने जापानी येन वर्षभरमा समतल रह्यो। रुसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनसँग ट्रम्पको पुनः संलग्नताले रूसी रूबललाई ४० प्रतिशतले बढाउन मद्दत गर्यो। सुन उत्पादक घानाको सेडी ३४ प्रतिशत, पोल्याण्डको ज्लोटी, चेक क्राउन र हंगेरियन फोरिन्ट १५ देखि २० प्रतिशतसम्म बलियो भए।
जे.पी. मोर्गनमा उदीयमान बजार अनुसन्धानका प्रमुख जोनी गोल्डेनले यो परिवर्तनलाई दीर्घकालीन मान्दै भने, "विगत १४ वर्षदेखि चलिरहेको उदीयमान बजार मुद्राको मन्दी चक्र यहाँ बदलिएको छ।" अर्जेन्टिना यस वर्षको अर्को चर्चित कथा बन्यो। राष्ट्रपति जाभियर मिलेले सितम्बरमा क्षेत्रीय चुनावमा ठूलो हार बेहोरे र बजार ध्वस्त भयो। तर केही हप्तापछि ट्रम्पले २० बिलियन डलरको सहयोग घोषणा गरेपछि मिलेले राष्ट्रिय मध्यावधि चुनावमा भारी जित हात पारे र बजार जंगली उफ्रियो।
क्रिप्टो बजारमा पनि नाटक भयो। ट्रम्पले आफ्नै मेमेकोइन सुरु गरे र बाइनान्सका संस्थापक चाङपेङ झाओलाई राष्ट्रपतीय क्षमादान दिए। बिटक्वाइन अक्टोबरमा १,२५,००० डलरभन्दा माथि सर्वकालीन उचाइमा पुग्यो, तर त्यसपछि ८८,००० डलरमा खस्यो र वर्ष झन्डै सात प्रतिशत घाटामा समाप्त हुने भयो।
अर्को वर्षको सुरुवात पनि शान्त हुने देखिँदैन। ट्रम्प नोभेम्बरको मध्यावधि चुनावको तयारीमा जुटेका छन् र उनले छिट्टै फेडरल रिजर्भको नयाँ प्रमुख नियुक्त गर्ने अपेक्षा गरिएको छ, जुन केन्द्रीय बैंकको स्वतन्त्रताका लागि निर्णायक हुनेछ। चीनको अर्थतन्त्रले गति लिन सक्छ कि भन्ने लगानीकर्ताहरू हेरिरहेका छन्। इजरायलमा अक्टोबरअघि चुनाव हुनेछ, जसले गाजा युद्धविराममा ध्यान केन्द्रित राख्नेछ। युक्रेन युद्ध अन्त्य गर्न अझै पनि निकै कठिन छ। हंगेरीमा भिक्टर ओर्बान अप्रिलमा कठिन चुनावको सामना गर्दैछन् भने कोलम्बिया र ब्राजिलमा मे र अक्टोबरमा महत्त्वपूर्ण चुनाव हुँदैछन्।
सातोरी इनसाइट्सका संस्थापक म्याट किङले बजार "उल्लेखनीय" स्थितिमा २०२६ मा प्रवेश गरिरहेको बताए। ट्रम्पजस्ता नेताहरू मतदाताहरूलाई प्रोत्साहन वा कर छुट दिनका लागि बहाना खोजिरहेका छन्। "सजिलो पैसाले के गर्न सक्छ भन्ने सीमालाई हामी धकेलिरहेका छौं भन्ने निरन्तर जोखिम छ," उनले भने "बन्ड बजारमा टर्म प्रिमियाको वृद्धि, बिटक्वाइन अचानक बेचिरहेको र सुनको निरन्तर वृद्धिले छेउमा देखिएका दरारहरू तपाईंले देख्न सुरु गर्नुभएको छ।"
