काठमाडाैं। विगत केही दिनयताको नेपाली सेयर बजारको अवस्थाले लगानीकर्ताहरूलाई गहिरो चिन्तामा पारेको छ। नेपाल स्टक एक्सचेन्जमा देखिएको चरम उतारचढावले बजारको अस्थिरतालाई स्पष्ट रूपमा प्रकट गरेको छ। विशेषगरी राजनीतिक स्थिरता भएको ठानिएको सरकारको अप्रत्याशित पतनपछि नयाँ सरकार गठन भएसँगै नेपाली सेयर बजारमा अभूतपूर्व अस्थिरता देखा परेको छ। यो अवस्था नेपालको पूँजी बजारको इतिहासमा एक महत्वपूर्ण मोडको रूपमा देखिएको छ।
हालैका दिनहरूमा नेप्से सूचकांकमा देखिएको उतारचढावले बजारका सहभागीहरूलाई हैरान पारेको छ। कुनै दिन सूचकांक सयौं अंकले बढ्दै जान्छ भने भोलिपल्ट सोही मात्रामा वा त्योभन्दा बढी मात्रामा घट्दै जान्छ। यस्तो अवस्थाले लगानीकर्ताहरूको मन अशान्त बनाएको छ र बजारमा अनिश्चितताको वातावरण सिर्जना गरेको छ।
राजनीतिक परिवर्तनले नेपाली सेयर बजारमा गहिरो प्रभाव पारेको छ। स्थिर ठानिएको सरकारको अचानक ढलेपछि लगानीकर्ताहरूको मनमा अनिश्चितताको भावना जागेको छ। नयाँ सरकारका आर्थिक नीतिहरू के हुनेछन्, पूँजी बजारका लागि कस्ता वातावरण सिर्जना हुनेछ भन्ने कुराहरूलाई लिएर बजारमा संशयको वातावरण छाएको छ।
नेपालको इतिहासमा राजनीतिक परिवर्तनले सधैं नै सेयर बजारलाई प्रभावित गरेको देखिन्छ। स्थिर सरकारको अनुपस्थितिमा नीति निर्माणमा ढिलाइ हुन्छ, विकास योजनाहरूको कार्यान्वयनमा समस्या आइपर्छ र विदेशी लगानीकर्ताहरू संकोचमा पर्छन्। यी सबै कारकहरूले बजारको मनोविज्ञानलाई नकारात्मक रूपमा प्रभावित पारेको छ। नयाँ सरकारका नीतिगत निर्णयहरूको बारेमा अनिश्चितताले लगानीकर्ताहरूलाई सावधान बनाएको छ। कुनै पनि सरकार परिवर्तनसँगै नीतिगत परिवर्तनको डर रहन्छ, जसले बजारमा अस्थिरता ल्याउँछ। यो स्थितिले दीर्घकालीन लगानीकर्ताहरूलाई समेत चिन्तामा पारेको छ।
हालको बजारको अवस्थामा लगानीकर्ताहरूको मनोविज्ञानले महत्वपूर्ण भूमिका खेलिरहेको छ। डर र लोभको खेलले बजारलाई तरंगायित पारेको छ। एकातिर प्यानिक सेलको स्थिति छ भने अर्कातिर फेयर अफ मिसिङ आउटको अवस्था पनि देखिएको छ। यस्तो द्विविधाजनक अवस्थाले बजारमा ठूलो उतारचढाव ल्याएको छ।
अधिकांश लगानीकर्ताहरू अल्पकालीन दृष्टिकोणमा केन्द्रित भएका छन्। दीर्घकालीन योजनाको सट्टा तत्काल नाफामा ध्यान केन्द्रित गर्ने प्रवृत्तिले बजारमा अस्थिरता बढाएको छ। साथै, हर्डिङ मेन्टालिटी अर्थात् एकअर्काको हेरेर निर्णय गर्ने प्रवृत्तिले पनि बजारको अवस्थालाई जटिल बनाएको छ। बजारमा व्याप्त अनिश्चितताका कारण धेरै लगानीकर्ताहरू आफ्ना निर्णयहरूमा दोधारमा छन्। कहिले किन्ने, कहिले बेच्ने भन्ने कुरामा स्पष्टता नभएकाले बजारमा अनावश्यक हलचल मच्चिएको छ। यस्तो अवस्थाले बजारको प्राकृतिक मूल्य निर्धारण प्रक्रियालाई बाधा पुर्याएको छ।
राजनीतिक परिवर्तनको प्रभाव विभिन्न क्षेत्रहरूमा फरक फरक रूपमा देखिएको छ। बैंकिङ क्षेत्र सबैभन्दा बढी संवेदनशील भएको देखिन्छ किनकि यो क्षेत्र सरकारी नीतिहरूसँग प्रत्यक्ष रूपमा जोडिएको हुन्छ। हाइड्रोपावर क्षेत्रमा पनि नीतिगत अनिश्चितताको प्रभाव स्पष्ट रूपमा देखिएको छ। यो क्षेत्र सरकारी नीति र निर्णयहरूमा निकै निर्भर रहन्छ। पावर पर्चेज एग्रिमेन्ट, इजाजतपत्र नवीकरण र अन्य नीतिगत विषयहरूमा अनिश्चितताले यस क्षेत्रका लगानीकर्ताहरूलाई चिन्तित बनाएको छ।
बीमा कम्पनीहरू नियामक परिवर्तनको डरमा छन्। नयाँ सरकारले बीमा नियमावली र अन्य नियामक ढाँचामा के कस्तो परिवर्तन ल्याउला भन्ने चिन्ताले यस क्षेत्रलाई प्रभावित पारेको छ। होटल र पर्यटन क्षेत्रले राजनीतिक स्थिरताको प्रत्यक्ष प्रभाव महसुस गरेको छ। राजनीतिक अस्थिरताले पर्यटकहरूमा नकारात्मक सन्देश पुर्याउने डरले यस क्षेत्रका सेयरहरूमा दबाब परेको छ।
बजारमा देखिएको चरम उतारचढावका कारण सर्किट ब्रेकर नियम बारम्बार लागू भएको छ। अत्यधिक बढोत्तरी वा गिरावटका बेलामा कारोबार रोक्ने यो व्यवस्थाले बजारलाई केही हदसम्म नियन्त्रणमा राखे पनि लगानीकर्ताहरूको तनाव बढाएको छ। मार्जिन कल को समस्याले धेरै लगानीकर्ताहरूलाई थप रकम जम्मा गर्न बाध्य बनाएको छ।
लिक्विडिटी समस्या पनि उत्पन्न भएको छ। आवश्यकताको समयमा त्वरित रूपमा सेयर बेच्न नसकिने अवस्थाले लगानीकर्ताहरूलाई कठिनाइमा पारेको छ। यस्तो अवस्थाले बजारको दक्षतामा प्रश्न खडा गरेको छ। अल्पकालीन चुनौतीहरूको रूपमा मूल्य पूर्वानुमानको कठिनाइ सबैभन्दा ठूलो समस्या बनेको छ। दैनिक ठूलो उतारचढावका कारण लगानीकर्ताहरूले आफ्ना लगानीको भविष्यको मूल्य अनुमान गर्न सकिरहेका छैनन्। पोर्टफोलियो व्यवस्थापनमा जोखिम नियन्त्रणको समस्या उत्पन्न भएको छ। तरलताको अभावले आवश्यकताको समयमा सेयर बेच्न कठिनाइ भएको छ।
दीर्घकालीन चुनौतीहरूको रूपमा विदेशी लगानीकर्ताहरूको विश्वास घट्नु चिन्ताजनक विषय बनेको छ। राजनीतिक अस्थिरताले अन्तर्राष्ट्रिय लगानीकर्ताहरूलाई नेपाली बजारप्रति शंकास्पद बनाएको छ। पूँजी बजारको संस्थागत विकासमा बाधा आएको छ। वित्तीय साक्षरताको अभावले समस्यालाई थप जटिल बनाएको छ। सकारात्मक पक्षहरूको रूपमा नयाँ सरकारले बजार अनुकूल नीति ल्याउने संभावना रहेको छ। सुधारका अवसरहरू सिर्जना हुन सक्ने आशा गर्न सकिन्छ। संस्थागत विकासका लागि नियामक सुधारको संभावना देखिएको छ।
डिजिटल प्रविधिको विकासले अनलाइन ट्रेडिङको विस्तारमा सहयोग पुर्याउन सक्छ। तर चेतावनीहरू पनि कम छैनन्। दीर्घकालीन विकासका लागि राजनीतिक स्थिरता अत्यन्त आवश्यक छ। सरकार परिवर्तनसँगै नीति परिवर्तन हुने जोखिम सधैं रहन्छ। नीतिगत निरन्तरताको अभाव बजारका लागि हानिकारक हुन सक्छ। भारतीय र चिनियाँ बजारका बाह्य कारकहरूको प्रभाव पनि विचार गर्नुपर्छ।
लगानीकर्ताहरूले दीर्घकालीन दृष्टिकोण अपनाउनुपर्छ। अल्पकालीन उतारचढावमा पसेर गलत निर्णय लिनुभन्दा धैर्य राखेर उचित अवसरको पर्खाइ गर्नु बुद्धिमानी हुनेछ। पोर्टफोलियो डाइभर्सिफिकेशनमार्फत जोखिम कम गर्न सकिन्छ। इमोशनल ट्रेडिङबाट बच्दै फण्डामेन्टल एनालिसिसमा जोड दिनुपर्छ।
सरकारले स्पष्ट आर्थिक नीति घोषणा गर्नुपर्छ। पूँजी बजार सुधारका कार्यक्रमहरू ल्याउनुपर्छ। नियामक संस्थाहरूको सुदृढीकरण गर्नुपर्छ। लगानीकर्ता संरक्षणका प्रभावकारी उपायहरू अपनाउनुपर्छ। नियामक निकायहरूले बजार निगरानी बढाउनुपर्छ। पारदर्शिता सुनिश्चित गर्दै तत्काल कारबाहीको व्यवस्था मिलाउनुपर्छ। वित्तीय साक्षरता कार्यक्रमहरूमार्फत लगानीकर्ताहरूको जानकारी बढाउनुपर्छ।
नेपालको सेयर बजारमा देखिएको हालको अस्थिरता मुख्यतः राजनीतिक परिवर्तनको प्रत्यक्ष परिणाम हो भन्ने स्पष्ट छ। यद्यपि अल्पकालीन रूपमा यो अवस्था चुनौतीपूर्ण देखिन्छ, तर यदि नयाँ सरकारले स्पष्ट आर्थिक नीति र पूँजी बजार अनुकूल वातावरण सिर्जना गर्न सक्यो भने दीर्घकालीन रूपमा बजारमा स्थिरता फर्किन सक्छ।
लगानीकर्ताहरूले यो कठिन समयमा धैर्य राख्दै इमोशनल निर्णयबाट बचेर वैज्ञानिक विश्लेषणका आधारमा लगानी निर्णय गर्नुपर्छ। हतारमा लिएका निर्णयहरूले दीर्घकालीन नोकसान गर्न सक्छन्। साथै सरकार र नियामक निकायहरूले बजार स्थिरीकरणका लागि तत्काल र दीर्घकालीन उपायहरू अपनाउनुपर्छ।
नेपालको सेयर बजारको भविष्य राजनीतिक स्थिरता र आर्थिक नीतिको स्पष्टतामा निर्भर छ। यदि यी दुई कुरामा सुधार आयो भने नेपाली पूँजी बजारले नयाँ उचाइ छुन सक्छ। तर यदि अनिश्चितता लामो समयसम्म रह्यो भने बजारको विकासमा बाधा आउनेछ।
बुधबार सेयर बजारको परिसूचक नेप्से २७.८९ अंक (१.०३ प्रतिशत) घटेको छ। सो गिरावटपछि २६५४ अंकमा कायम भएको छ। सुरुवाती कारोबारमा उतारचढाव देखिएको थियो। कारोबार रकम घटेको छ। अघिल्लो दिन ५ अर्ब २९ करोडको कारोबार भएकोमा आज ४ अर्ब १२ करोडको भयो। बजारमा दशैं प्रभाव कारोबार रकममा देखिएको छ। अब सेयर बेच्नेले दशैंअघि रकम नपाउने भएकाले बेच्नेहरू उत्साहित छैनन्।
अर्कोतर्फ चाडपर्वका लागि खर्च जोहो गर्नुपर्ने हुँदा खरिदकर्ता सक्रिय देखिँदैनन्। ५३ कम्पनीको मूल्य बढ्दा १९३ को घट्यो भने ५ को स्थिर रह्यो। होटल तथा पर्यटन समूह ०.८५ प्रतिशत बढ्यो। तीबाहेकका समूह घटेका छन्। अन्य समूह सबैभन्दा धेरै २.१६ प्रतिशत घट्यो। बैंकिङ ०.७३, विकास बैंक १.१३, हाइड्रोपावर ०.९६, लगानी १.९०, जीवन बीमा ०.५२, उत्पादन तथा प्रशोधन ०.११, माइक्रोफाइनान्स ०.८४, निर्जीवन बीमा १.५१ तथा व्यापार समूह १.६५ प्रतिशत घटे।
_PDp0X8id5k-1757481317.jpg)
