काठमाडौं। यस वर्ष अर्थशास्त्रको नोबेल पुरस्कार तीन अर्थशास्त्रीलाई प्रदान गरिएको छ। हरेक वर्ष प्रदान गरिने यो पुरस्कार अमेरिकाका दुई र बेलायतका एकसहित तीन जनालाई प्रदान गरिएको हो
नोबेल समितिका अनुसार अर्थशास्त्रको नोबेल पुरस्कार पाउने जोएल मोकिर (अमेरिका), पिटर होविट (अमेरिका) र फिलिप अघियन (बेलायत) रहेका छन्।
यी अर्थशास्त्रीहरूले कसरी नवप्रवर्तनले आर्थिक वृद्धिका लागि मार्ग प्रशस्त गर्छ भनेर अध्यायन गरेका थिए। प्रविधि द्रुत रुपमा विकास भएर सबैलाई प्रभाव पारिरहेको अवस्थामा उनीहरूले अर्थतन्त्रमा नवप्रवर्तनको खोजी गरेका थिए।
'नयाँ उत्पादन र उत्पादन विधिहरूले निरन्तर पुरानोलाई प्रतिस्थापन गर्छन्। यो प्रक्रिया कहिले समाप्त हुँदैन। यो दिगो आर्थिक वृद्धिको आधार हो। यसले विश्वभरका मानिसहरूको जीवनस्तर, स्वास्थ्य र जीवनस्तरमा सुधार ल्याउँछ,' भन्ने उनीहरुको भनाइ थियो।
विजेताले एक करोड १० लाख स्विडिश क्रोना, स्वर्ण पदक र प्रमाणपत्र प्राप्त गर्ने छन्। पुरस्कार डिसेम्बर १० मा स्टकहोममा प्रदान गरिने छ।
इतिहासलाई उल्लेख, नवप्रवर्तनको व्याख्या
नोबेल समितिका अनुसार जोएल मोकिरले दिगो आर्थिक वृद्धि किन सम्भव थियो भनेर व्याख्या गर्न इतिहासलाई हेरे। उनले भनेका छन्, 'यदि, नयाँ आविष्कार र सुधारहरू जारी राख्ने हो भने, हामीले कुनै कुराले काम गर्छ भनेर मात्र होइन, यो किन काम गर्छ भनेर पनि जान्नु आवश्यक छ।'
औद्योगिक क्रान्तिअघि मानिसहरूले प्रायः यो बुझ्दैनथे। यसले नयाँ खोज र आविष्कारलाई उचित रूपमा प्रयोग गर्न गाह्रो हुन्थ्यो।
यसबाहेक मोकिरले समाजका लागि नयाँ विचारहरूप्रति खुला हुनु र परिवर्तनलाई अँगाल्नु महत्त्वपूर्ण छ।
१९९२ मा रचनात्मक विनाश मोडेल सिर्जना
यस्तै, फिलिप एघियन र पिटर होविटले निरन्तर आर्थिक वृद्धि कसरी हुन्छ? भनेर व्याख्या गर्ने प्रयास गरेका छन्। सन् १९९२ मा तिनीहरूले 'रचनात्मक विनाश' नामक मोडेल विकास गरे। यसको अर्थ जब नयाँ र सुधारिएको उत्पादन बजारमा आउँछ, तब पुराना उत्पादनहरू बेच्ने कम्पनीहरू पछाडि छाडिन्छन्।
यसका दुई पक्षहरू छन्। पहिलो- यो रचनात्मक हो। नयाँले राम्रो कुरा ल्याउँछ। दोस्रो- यो विनाशकारी हो। पुरानो प्रविधि भएका कम्पनीहरूले गुमाउँछन्।
नोबेल पुरस्कार विजेताहरूले औँल्याए। यस्ता परिवर्तनहरूले द्वन्द्वहरू सिर्जना गर्छन्। जुन उचित रुपमा व्यवस्थापन गर्न आवश्यक छ। यदि होइन भने, ठूला कम्पनी र निश्चित समूहले नयाँ विचार र नवीनतालाई दबाउन सक्छन्।
https://twitter.com/NobelPrize/status/1977672594330435860
