काठमाडौं। नेपालको सवारी साधन तथा स्पेयर पार्ट्स आयातको प्रवृत्तिमा पछिल्लो समय उल्लेख्य परिवर्तन देखिएको छ। दशकौंदेखि भारतीय बजारमा निर्भर रहेको नेपालको अटोमोबाइल क्षेत्र अब बिस्तारै चीन र अन्य मुलुकतर्फ झुम्मिरहेको छ। यो परिवर्तन नेपाली अटोमोबाइल उद्योगको महत्त्वपूर्ण मोडको रूपमा देखिएको छ।
नेपालको व्यापार घाटामा ठूलो हिस्सा ओगट्ने सवारी साधन र त्यसका पार्टपुर्जाको आयात वर्षैपिच्छे ठूलो मात्रामा भइरहेको छ। भन्सार विभागको तथ्यांकअनुसार पछिल्ला वर्षहरूमा स्पेयर पार्ट्सको आयातमा उतारचढाव देखिए पनि यसको बजार निरन्तर विस्तार भइरहेको छ। विशेषगरी सडक सञ्जालको विस्तार, मध्यम वर्गको क्रयशक्ति वृद्धि र सवारी साधनप्रति बढ्दो आकर्षणले यो क्षेत्र निरन्तर अगाडि बढिरहेको छ।
विद्युतीय सवारीको बढ्दो प्रयोग र पार्ट्सको चुनौती
विशेष गरी पछिल्लो तीन–चार वर्षयता विद्युतीय सवारी साधन (ईभी) को आयातमा भएको उल्लेखनीय वृद्धिसँगै त्यसका लागि आवश्यक पार्टपुर्जाको माग पनि तीव्र रूपमा बढेको छ। सरकारले ईभी आयातमा कर छुट दिएपछि नेपाली बजारमा ईभीको बाढी नै आएको छ। तर, यसको आयात आवश्यकताअनुसार हुन नसकेको व्यवसायीहरू बताउँछन्। यो अवस्थाले ईभी प्रयोगकर्ताहरूलाई विभिन्न समस्याको सामना गर्नुपरेको छ।
पारम्परिक पेट्रोलियम गाडीको तुलनामा ईभीको संरचना र प्रविधि एकदमै फरक छ। यसमा प्रयोग हुने ब्याट्री, मोटर, कन्ट्रोलर, इन्भर्टर लगायतका कम्पोनेन्टहरू विशेष प्रकृतिका हुन्छन्। यी पार्ट्स न केवल महँगो छन्, तर तिनको आपूर्ति श्रृंखला पनि अझै स्थापित हुन सकेको छैन। यसले ईभी मालिकहरूलाई साना–साना समस्याका लागि पनि लामो समय कुर्नुपर्ने बाध्यता सिर्जना गरेको छ।
भारतबाट चीनतर्फ: आपूर्ति श्रृंखलाको संरचनागत परिवर्तन
नाडा स्पेयर पार्ट्स वितरक समितिका अध्यक्ष तथा सत्यदिप इन्टरनेशनल प्रालीका प्रबन्ध निर्देशक दिपेन्द्रकुमार मिश्रका अनुसार, चिनियाँ गाडीको माग बढ्दै जाँदा स्पेयर पार्ट्सको आयात पनि चीनतिर सर्दै गएको छ। यो परिवर्तन नेपाली अटो बजारको लागि एक नयाँ युगको सुरुवात हो।
"पहिला सबैजसो गाडी भारतबाट आउने गर्थे, त्यसैले स्पेयर पार्ट्स पनि भारतबाट नै आउँथे," अध्यक्ष मिश्र भन्छन्, "त्यो बेला मारुति, टाटा, महिन्द्रा जस्ता भारतीय ब्रान्डको प्रभुत्व थियो। तर पछिल्लो समय चिनियाँ गाडी, विशेषगरी बीवाईडी, एमजी, चेरी, ग्रेटवाल जस्ता ईभी ब्रान्डको संख्या तीव्र रूपमा बढ्दै गएकोले पार्टपुर्जाको आयात पनि बिस्तारै चीनतिर सर्दै गएको छ।"
उनका अनुसार यो परिवर्तन केवल ईभीसँग मात्र सीमित छैन। चिनियाँ कम्पनीहरूले बजेट र मिड–रेन्ज सेगमेन्टमा पनि आक्रामक रूपमा प्रवेश गरेका छन्। यी गाडीहरू मूल्य र फिचरको सन्तुलनमा नेपाली उपभोक्ताहरूलाई आकर्षित गर्न सफल भएका छन्। यसले स्पेयर पार्ट्स बजारको गतिशीलतामा मात्र होइन, सम्पूर्ण अटो इकोसिस्टममा नै परिवर्तन ल्याइरहेको छ।
आयातको वर्तमान स्थिति र संरचना
उनका अनुसार ईभीको प्रयोग भर्खरै मात्र बढ्न थालेकाले यसको पार्ट्स आवश्यकताअनुसार मात्रै आयात भइरहेको छ। अहिलेसम्म आइपुगेका अधिकांश ईभीहरू नयाँ भएकाले ठूलो मर्मतको आवश्यकता परेको छैन। यसैले पार्ट्सको आपूर्ति श्रृंखला पनि पूर्ण रूपमा विकसित हुन सकेको छैन। तर, आगामी एक–दुई वर्षमा यी गाडीहरू पुराना हुँदै जाँदा मर्मत र पार्ट्सको माग उल्लेख्य रूपमा बढ्ने अनुमान गरिएको छ।
विद्युतीय सवारीको ब्याट्री र पार्टपुर्जा पेट्रोलियम गाडीको तुलनामा उल्लेख्य रूपमा महँगो हुने गुनासो पनि सुनिन्छ। एउटा ईभीको ब्याट्री प्याक मात्रै गाडीको कुल मूल्यको ३० देखि ४० प्रतिशतसम्म हुन सक्छ। यदि यो ब्याट्री बिग्रियो वा बदल्नुपर्यो भने त्यसको लागत अत्यधिक हुन सक्छ। यसबाहेक, ब्याट्री म्यानेजमेन्ट सिस्टम (बीएमएस), मोटर कन्ट्रोलर, इलेक्ट्रिक मोटर जस्ता कम्पोनेन्टहरू पनि विशेष प्राविधिक ज्ञान र उपकरण चाहिने हुँदा मर्मत खर्च बढ्न जान्छ।
आयातकर्ता नै सप्लायर: बजारको अनौठो संरचना
जोया ट्रेड कन्सर्नका प्रबन्ध निर्देशक पंकज अग्रवालका अनुसार, अहिले ईभी पार्ट्सका मुख्य सप्लायर गाडी आयातकर्ता नै हुन्। यो अवस्था पारम्परिक अटो पार्ट्स बजारको संरचनाभन्दा एकदमै फरक छ। केही व्यापारीले ईभी पार्ट्स आयात गर्न थालेका छन्, तर अधिकांश पार्ट्स सप्लायर गाडी आयातकर्ता नै भएकाले उनीहरू मुख्यतया सवारी बिक्रीमा मात्र ध्यान केन्द्रित गरिरहेका छन्। यसले आफ्टर–सेल्स सर्भिस र पार्ट्स आपूर्तिमा कमजोरी सिर्जना गरेको छ।
"नयाँ गाडी सजिलै नबिग्रिने भएकाले ईभी पार्ट्सको बजारमा खपत खासै सुरु भएको छैन," प्रबन्ध निर्देशक अग्रवाल भन्छन्, "यसैले व्यापारीहरूले पार्ट्स स्टकमा राख्न चासो देखाएका छैनन्। आयात पनि अर्डर बेसमा मात्रै भइरहेको छ। यसले उपभोक्ताहरूलाई लामो प्रतीक्षा अवधिको सामना गर्नुपर्ने बाध्यता सिर्जना गरेको छ।"
उनका अनुसार गाडी मर्मत गर्न पार्ट्सको अभावका कारण कहिलेकाहीँ महिनौंसम्म पनि लाग्नुको मुख्य कारण ईभी बजार नयाँ भएको हो। पारम्परिक पेट्रोलियम गाडीको क्षेत्रमा दशकौंदेखि स्थापित भएको आपूर्ति श्रृंखला र वितरण नेटवर्क ईभीको क्षेत्रमा अझै विकसित हुन सकेको छैन। कुन गाडीले बजार लिन्छ, कुन मोडेल नेपाली उपभोक्तामा लोकप्रिय हुन्छ भन्ने निश्चित नहुँदा व्यवसायीहरू ईभीका लागि पार्ट्सको व्यापारमा लगानी गर्न हिचकिचाइरहेका छन्।
यसबाहेक, ईभी पार्ट्सको मूल्य पूर्वानुमान गर्न गाह्रो छ। ब्रान्ड अनुसार, मोडेल अनुसार र उत्पादन वर्ष अनुसार पार्ट्सको मूल्यमा ठूलो भिन्नता हुन्छ। यसले व्यापारीहरूलाई लगानीको जोखिम बढी देखिएको छ।
भविष्यको सम्भावना र बजार विकास
"ईभी बजारमा पुरानो हुँदै गएपछि र नियमित बिक्री हुन थालेपछि स्पेयर पार्ट्स आयातकर्ताहरूले पनि ती गाडीका पार्ट्स आयात गर्नेछन्," अग्रवाल भन्छन्, "त्यसपछि यो अभावको समस्या समाधान हुनेछ। हामीले देखेका छौं, जब मारुति, हुण्डाई, टोयोटा जस्ता ब्रान्डहरू नेपालमा लोकप्रिय भए, तिनका पार्ट्सको आपूर्ति श्रृंखला स्वतः विकसित भयो। ईभीको क्षेत्रमा पनि त्यस्तै हुनेछ। यसका लागि एक–दुई वर्ष कुर्नुपर्ने हुन सक्छ।"
व्यवसायीहरूका अनुसार ईभी बजार परिपक्व हुँदै जाँदा केही महत्त्वपूर्ण परिवर्तनहरू आउने अपेक्षा गरिएको छ। पहिलो, लोकप्रिय मोडेलहरू स्पष्ट हुनेछन् र ती मोडेलका पार्ट्सको नियमित आपूर्ति सुरु हुनेछ। दोस्रो, स्वतन्त्र पार्ट्स सप्लायरहरू बजारमा प्रवेश गर्नेछन्, जसले प्रतिस्पर्धा बढाउनेछ र मूल्य घटाउनेछ। तेस्रो, आफ्टरमार्केट पार्ट्सको उत्पादन र आयात सुरु हुनेछ, जुन मूल पार्ट्सभन्दा सस्तो हुनेछन्।
अहिले नेपालमा ईभी पार्ट्सका लागि कुनै आफ्टरमार्केट विकल्प छैन। सबै पार्ट्स औथोराइज्ड डिलरबाट मात्रै किन्नुपर्ने बाध्यता छ, जसले मोनोपोली सिर्जना गरेको छ। तर, बजार बढ्दै जाँदा आफ्टरमार्केट पार्ट्स उत्पादकहरू प्रवेश गर्नेछन्, जसले उपभोक्ताहरूलाई थप विकल्प र प्रतिस्पर्धी मूल्य उपलब्ध गराउनेछ।
दक्ष जनशक्तिको अभाव र तालिम आवश्यकता
ईभीको प्रयोग तीव्र रूपमा बढे पनि दक्ष जनशक्ति त्यो अनुरूपको उत्पादन हुन सकेको छैन। यो नेपाली ईभी बजारको एउटा ठूलो चुनौती हो। पारम्परिक मेकानिकहरूलाई ईभीको प्रविधि बुझ्न र मर्मत गर्न लामो तालिम चाहिन्छ। ईभीमा उच्च भोल्टेजको विद्युतीय प्रणाली, जटिल इलेक्ट्रोनिक्स र सफ्टवेयर–आधारित नियन्त्रण हुन्छन्, जुन पारम्परिक मेकानिक्सभन्दा एकदमै फरक छ।
अहिले ईभी बिक्रेता कम्पनी आफैंले सर्भिस दिँदै आएका छन्। प्रत्येक बिक्रेता कम्पनीले आफ्नो सर्भिस सेन्टर स्थापना गरेका छन्, जहाँ कम्पनीबाट प्रशिक्षण प्राप्त प्राविधिकहरू कार्यरत छन्। तर, यी सर्भिस सेन्टरहरू मुख्य शहरहरूमा मात्र छन्। बाहिरी क्षेत्रका उपभोक्ताहरूलाई सर्भिसका लागि काठमाडौं वा अन्य ठूला शहरमा आउनुपर्ने बाध्यता छ।
बिस्तारै ईभीका प्राविधिकहरू तयार भई आगामी दिनमा आईसीई भेहिकल (पेट्रोलियम गाडी) को जस्तै स्वतन्त्र वर्कसपहरू ईभीको लागि पनि सञ्चालनमा आउने व्यवसायीहरू बताउँछन्। केही शैक्षिक संस्थाहरूले ईभी प्राविधिकको तालिम कार्यक्रम सञ्चालन गर्न थालेका छन्। कोरियाली र जापानी प्राविधिक सहयोग अन्तर्गत केही तालिम कार्यक्रम पनि सञ्चालनमा आएका छन्। यसले आगामी दिनमा दक्ष जनशक्तिको अभाव कम हुने आशा बलियो भएको छ।
पछिल्लो पाँच वर्षको स्येयर पार्ट्स आयात
| आर्थिक वर्ष |
मूल्य (लाखमा) |
राजस्व (लाखमा) |
| २०७६/७९ |
११९२३३ |
४९४८१ |
| २०७९/८० |
७५६२९ |
२७९५२ |
| २०८०/८१ |
१९२२२२ |
४२६५४ |
| २०८१/८२ |
११२५०६ |
४७६१५ |
| २०८२/८३को हालसम्म |
२९११७ |
१२२४६ |
हाल नेपाली अटो बजारमा आयात हुने स्पेयर पार्ट्समा कुल आयातको लगभग आधा हिस्सा विद्युतीय सवारीको हुने गरेको पाइन्छ। यो अनुपात निरन्तर बढ्दै गइरहेको छ, जसले ईभी पार्ट्स बजारको सम्भावनालाई संकेत गर्छ।
नेपालमा स्पेयर पार्ट्स आयातको ट्रेन्ड र विश्लेषण
नेपालमा अटोमोबाइल क्षेत्रको विस्तारसँगै स्पेयर पार्ट्सको बजार दिनप्रतिदिन बढ्दै गएको छ। अटो बजारको आकार हेर्दा स्पेयर पार्ट्सको माग बढ्नु स्वाभाविक हो। तर, जुन अनुपातमा गाडीको संख्या बढिरहेको छ, त्यो अनुपातमा स्पेयर पार्ट्सको व्यवसाय बढ्न सकेको देखिँदैन। यसको मुख्य कारण गाडीहरू तुलनात्मक रूपमा नयाँ हुनु, आधुनिक गाडीमा मेन्टेनेन्सको आवश्यकता कम हुनु र वारेन्टी अवधिभित्र कम्पनीले नै सर्भिस उपलब्ध गराउनु हो।
नेपालमा स्पेयर पार्ट्सको आयात भारत, चीन, दक्षिण कोरिया, जापान, थाइल्यान्ड, इन्डोनेसिया, ताइवान लगायतका देशबाट हुने गर्छ। आयातमा सबैभन्दा धेरै हिस्सा परम्परागत रूपमा भारतको रहँदै आएको छ, किनकि नेपालमा भारतीय गाडीको संख्या धेरै छ र भारतीय पार्ट्स सजिलै उपलब्ध हुन्छन्। तर, हाल ईभीको प्रयोग बढ्दै जाँदा चीनबाट हुने आयात तीव्र रूपमा बढ्न थालेको छ।
यसबाहेक, जापानी र कोरियाली गाडीका पार्ट्सको लागि ती देशबाट पनि प्रत्यक्ष आयात हुने गरेको छ। तर, यी पार्ट्स महँगो हुने भएकाले धेरैजसो उपभोक्ताहरू थाइल्यान्ड, ताइवान वा चीनमा उत्पादित आफ्टरमार्केट पार्ट्स रोज्ने गर्छन्।
वर्तमान आर्थिक वर्षको विस्तृत आयात तथ्यांक
चालु आर्थिक वर्ष २०८२/८३ को पहिलो तीन महिना (साउनदेखि असोजसम्म) मा २ अर्ब ९१ करोड १७ लाख रुपैयाँ बराबरको पार्टपुर्जा आयात भएको छ। यो आयात दर मासिक लगभग ९७ करोड रुपैयाँको छ, जुन अघिल्लो वर्षको तुलनामा केही बढी छ। उक्त आयातबाट सरकारले १ अर्ब २२ करोड ४६ लाख रुपैयाँ राजस्व संकलन गरेको भन्सार विभागले जनाएको छ। यसको अर्थ औसत करदर ४२ प्रतिशतभन्दा बढी छ, जुन नेपालमा अटोमोबाइल पार्ट्समा लाग्ने उच्च कर संरचनालाई देखाउँछ।
विशेष गरी यी तीन महिनाको अवधिमा विद्युतीय सवारीका लागि मात्रै १ अर्ब २२ करोड ३९ लाख रुपैयाँ बराबरको स्पेयर पार्ट्स आयात भएको भन्सार विभागको तथ्यांकले देखाउँछ। यो कुल स्पेयर पार्ट्स आयातको लगभग ४२ प्रतिशत हो, जुन ईभी पार्ट्सको बढ्दो महत्त्वलाई स्पष्ट रूपमा संकेत गर्छ।
पछिल्ला आर्थिक वर्षहरूको तुलनात्मक विश्लेषण
आर्थिक वर्ष २०८१/८२ मा तयारी सवारी बाहेक विभिन्न प्रकारका पार्टपुर्जा मात्रै कुल १० अर्ब ९९ करोड रुपैयाँ बराबरको आयात भएको छ। यो आँकडा पूर्ण रूपमा स्पेयर पार्ट्स, एसेसरीज र मेन्टेनेन्स सामग्रीको हो, जसमा पूर्ण सवारी साधन समावेश छैन। यसबाट ४ अर्ब १७ करोड रुपैयाँ राजस्व संकलन भएको छ, जुन औसत करदर ३८ प्रतिशत बन्छ।
यस अवधिमा ५ अर्ब ५५ करोड ५८ लाख रुपैयाँ बराबरको विद्युतीय सवारीका पार्टपुर्जा आयात भएको थियो। यो कुल पार्ट्स आयातको लगभग ५०.५ प्रतिशत हो, जुन ईभी पार्ट्सले पारम्परिक पार्ट्सलाई उछिनेको स्पष्ट संकेत हो।
यसअघि आर्थिक वर्ष २०८०/८१ मा ११ अर्ब ३९ करोड २९ लाख रुपैयाँ बराबरको पार्टपुर्जा आयात भएको थियो। यो आयात २०८१/८२ को तुलनामा केही बढी छ, जसले २०८१/८२ मा आयातमा केही कमी आएको देखाउँछ। यसको मुख्य कारण भनेको कोभिड–१९ महामारीपछिको आर्थिक मन्दी, विदेशी मुद्राको सञ्चितिमा कमी र सरकारद्वारा आयातमा थप प्रतिबन्ध लगाइएको हुन सक्छ।
यस वर्ष यसबाट सरकारले ४ अर्ब २१ करोड ५४ लाख रुपैयाँ राजस्व संकलन गरेको थियो। यस वर्ष ४ अर्ब ७५ करोड १७ लाख रुपैयाँको ईभी स्पेयर पार्ट्स आयात भएको पाइन्छ, जुन कुल आयातको ४१.७ प्रतिशत हो। यो अनुपात अघिल्लो वर्ष (२०८०/८१) मा ६३.८ प्रतिशत थियो, जुन २०८१/८२ मा घटेर ५०.५ प्रतिशत भयो। यसको कारण ईभीको नयाँपनले ठूलो मर्मतको आवश्यकता नपरेको हुन सक्छ।
त्यसभन्दा अघि आर्थिक वर्ष २०७९/८० मा ७ अर्ब ५६ करोड २९ लाख रुपैयाँ बराबरको स्पेयर पार्ट्स आयात भएको थियो। यो आँकडा २०८०/८१ को तुलनामा उल्लेख्य रूपमा कम छ, जसले २०८०/८१ मा आयातमा ठूलो उछाल आएको देखाउँछ। २०७९/८० बाट २०८०/८१ मा आयात लगभग ५०.६ प्रतिशतले बढेको छ, जुन एक वर्षमा भएको ठूलो वृद्धि हो।
यसबाट २ अर्ब ७९ करोड ५२ लाख रुपैयाँ राजस्व संकलन भएको थियो। उक्त वर्ष ४ अर्ब ८२ करोड ५७ लाख रुपैयाँको विद्युतीय सवारीका पार्ट्स आयात भएको थियो, जुन कुल आयातको ६३.८ प्रतिशत हो। यो उच्च अनुपातले ईभी पार्ट्सको आयात उक्त वर्षमा तीव्र रूपमा बढेको संकेत गर्छ।
प्रवृत्ति विश्लेषण र भविष्यको अनुमान
पहिलो, कुल स्पेयर पार्ट्स आयातमा उतारचढाव छ, तर समग्रमा बढ्दो प्रवृत्ति देखिन्छ। २०७९/८० देखि २०८०/८१ मा ठूलो उछाल आएको छ, त्यसपछि २०८१/८२ मा केही कमी आए पनि आयात अझै उच्च स्तरमा छ। २०८२/८३ को पहिलो तीन महिनाको तथ्यांकले आयात फेरि बढ्ने संकेत गरिरहेको छ।
दोस्रो, ईभी पार्ट्सको हिस्सा निरन्तर बढ्दै गइरहेको छ। २०७९/८० मा यो ६३.८ प्रतिशत थियो, जुन २०८१/८२ मा ५०.५ प्रतिशतमा घट्यो, तर २०८२/८३ को पहिलो तीन महिनामा फेरि ४२ प्रतिशतमा छ। यद्यपि अनुपातमा उतारचढाव छ, निरपेक्ष मूल्यमा ईभी पार्ट्सको आयात निरन्तर बढ्दै गइरहेको छ।
तेस्रो, राजस्व संकलनमा पनि वृद्धि भइरहेको छ। यसले सरकारको राजस्व आधारमा स्पेयर पार्ट्सको महत्त्व बढ्दै गएको देखाउँछ।
चौथो, पारम्परिक (गैर–ईभी) पार्ट्सको आयात स्थिर छ वा केही घट्दै गइरहेको छ, जबकि ईभी पार्ट्सको आयात तीव्र गतिमा बढ्दै गइरहेको छ। यसले नेपाली अटो बजारको संरचनात्मक परिवर्तनलाई प्रतिबिम्बित गर्छ।
आगामी दिनमा यो प्रवृत्ति जारी रहने अनुमान गरिएको छ। ईभीको संख्या बढ्दै जाने, यी गाडीहरू बिस्तारै पुराना हुँदै जाने र मर्मतको आवश्यकता बढ्दै जाने भएकाले ईभी पार्ट्सको आयात निरन्तर बढ्ने विज्ञहरू बताउँछन्। पाँच वर्षभित्र ईभी पार्ट्सले कुल स्पेयर पार्ट्स आयातको ६० प्रतिशतभन्दा बढी ओगट्ने अनुमान गरिएको छ।
चुनौती र अवसरहरू
नेपाली स्पेयर पार्ट्स बजारमा अहिले विभिन्न चुनौतीहरू छन्। पहिलो, गुणस्तरको समस्या हो। बजारमा नक्कली र निम्न गुणस्तरका पार्ट्स पनि भित्रिइरहेका छन्, जसले उपभोक्तालाई भ्रममा पार्छ। दोस्रो, मूल्यको अस्थिरता हो। विनिमय दरमा उतारचढाव, आयात करको परिवर्तन र आपूर्ति श्रृंखलामा समस्याले मूल्य अस्थिर हुन्छ। तेस्रो, प्राविधिक ज्ञानको अभाव हो, विशेष गरी ईभी पार्ट्सको क्षेत्रमा।
तर, यी चुनौतीहरूले नै अवसर पनि सिर्जना गरिरहेका छन्। ईभी पार्ट्सको बढ्दो मागले नयाँ व्यवसायीहरूलाई आकर्षित गरिरहेको छ। तालिम र क्षमता विकासको क्षेत्रमा अवसर छ। गुणस्तर प्रमाणीकरण र वितरण नेटवर्कमा सुधारको लागि ठूलो सम्भावना छ। यदि यी क्षेत्रमा लगानी गरियो भने, नेपाली स्पेयर पार्ट्स बजारले उल्लेख्य विकास गर्न सक्नेछ।
सरकारको भूमिका पनि महत्त्वपूर्ण छ। मापदण्ड निर्माण, गुणस्तर नियन्त्रण, करको तर्कसंगतीकरण र प्राविधिक तालिमको प्रवर्द्धनमा सरकारको सक्रिय भूमिका आवश्यक छ। यसबाहेक, ईभी प्राविधिकको तालिम कार्यक्रमलाई सरकारी स्तरमा संस्थागत गर्ने आवश्यकता छ।
नेपालको स्पेयर पार्ट्स बजार एक संक्रमणकालीन अवस्थामा छ। भारतीय पार्ट्सको परम्परागत प्रभुत्व घट्दै गइरहेको छ र चिनियाँ पार्ट्सको बजार हिस्सा बढ्दै गइरहेको छ। ईभीको बढ्दो प्रयोगले यो परिवर्तनलाई थप गति दिइरहेको छ। आगामी एक–दुई वर्षमा ईभी पार्ट्सको आपूर्ति श्रृंखला थप सुदृढ हुने र मर्मत सेवामा सुधार आउने अपेक्षा गरिएको छ। यो क्षेत्रको समुचित विकासका लागि सरकार, उद्योगी र शैक्षिक संस्थाहरूबीच समन्वय आवश्यक छ।
